Diolch, Lywydd. Rwy'n gwneud y cynnig yn enw Paul Davies AC. Y cyhoeddiad diweddar ynglŷn â Phapur Gwyrdd gan Ysgrifennydd y Cabinet ar 20 Mawrth, heb unrhyw drafodaethau blaenorol gyda ni fel ACau, yw'r trydydd ymgais gan y Llywodraeth Lafur hon i ddiwygio strwythur llywodraeth leol yng Nghymru. Byddai rhywun wedi meddwl, o ganlyniad i ddau gynnig aflwyddiannus blaenorol i gyflwyno deddfwriaeth i ddiogelu ein hawdurdodau lleol ar gyfer y dyfodol, y byddai'r cynnig hwn wedi'i wneud mewn modd mwy strategol, ystyrlon a diddorol. Er gwaethaf rhethreg flaenorol ynghylch y dymuniad i weithio mewn ffordd barchus gydag aelodau awdurdodau lleol ac Aelodau'r Cynulliad, mae'r cynigion a gyflwynir yn dangos diffyg cydnabyddiaeth amlwg mewn gwirionedd o effaith y dictad o'r brig i'r bôn hwn ar y rhai sy'n gweithio yn y sector.

Am siomedig hefyd fod addewidion gan yr Ysgrifennydd Cabinet blaenorol, Mark Drakeford AC, a ymgysylltodd â ni, mewn gwirionedd, i gynnig ffurf ranbarthol o weithio a sicrhau platfform sefydlog 10 mlynedd i gynghorau allu symud ymlaen ar ddiwygio, wedi cael eu diystyru mewn modd mor llawdrwm ac unbenaethol. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru wedi mynegi pryderon, gan eich cyhuddo chi, Ysgrifennydd y Cabinet, yn eu geiriau hwy, o 'ailgylchu cynlluniau aflwyddiannus', drwy barhau â'r wleidyddiaeth o'r brig i'r bôn tuag at awdurdodau lleol a welsom yn methu yn y pedwerydd Cynulliad o dan y cynigion blaenorol ar uno gorfodol. Mae eich bwriad i ddefnyddio fframweithiau statudol i orfodi uno yn sarhad ar y rhai yn y sector sydd wedi gwneud mwy na neidio drwy ddigon o gylchoedd i fodloni Llywodraeth Llafur Cymru dros yr 20 mlynedd diwethaf o dan eich goruchwyliaeth chi. Mae CLlLC ac eraill wedi dweud bod y rhan fwyaf o ddadansoddiadau academaidd wedi dod i'r casgliad mai anaml y bydd rhaglenni diwygio o'r fath yn darparu'r arbedion neu'r newidiadau mewn perfformiad y gobeithiwyd eu gweld.

Pan gawsoch eich craffu ar y cynigion hyn, dywedasoch yn glir eich bod wedi ymgysylltu ac ymgynghori â'r sector. Fodd bynnag, gwn o fy ymweliadau ag awdurdodau lleol ar draws y rhaniadau gwleidyddol, a thrwy siarad â llawer o aelodau etholedig, eu bod wedi eu synnu gymaint â minnau gan yr ymagwedd ymwthiol wrth gyhoeddi'r cynlluniau aflonyddgar a gwrthgynhyrchiol hyn. Dywedodd y Cynghorydd Thomas, arweinydd Bro Morgannwg, yn bendant

Fel arfer ni fu unrhyw drafodaeth neu ymgysylltiad ystyrlon â chynghorau, neu'n bwysicach y trigolion lleol yr effeithir arnynt, cyn i'r cynlluniau hyn gael eu cyhoeddi.

Mae cynghorydd yn Wrecsam hefyd wedi galw'r uno arfaethedig gyda Sir y Fflint yn drychineb ddrud sy'n aros i ddigwydd, tra bo arweinydd annibynnol y cyngor wedi disgrifio'r ddadl barhaus fel cymysgedd o Fawlty Towers, Some Mothers Do 'Ave 'Em a Yes Minister.

Nododd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru wrth y pwyllgor cydraddoldeb a llywodraeth leol yn ystod y cynigion uno gorfodol blaenorol y byddai'n amhosibl i awdurdodau dalu costau'r cynnig i uno heb wneud toriadau sylweddol i wasanaethau rheng flaen. Heb ddull cydlynol, strategol a phroffesiynol o weithredu, mae cyfres arall eto o gynigion uno gorfodol, heb unrhyw ddadansoddiad cost a budd neu risg, wedi'i thynghedu i fethu. Nid y dull trwsgl o'r brig i'r bôn hwn o'r fan hon yw'r ffordd ymlaen. Mewn cefndir busnes, byddai diwygio'n dechrau ac yn gorffen drwy gael ei arwain o'r union sector y mae rhywun yn ceisio ei ddiwygio—gyda llaw, yn yr achos hwn, sector y mae gennyf hyder aruthrol ynddo a pharch tuag ato. Fel y dywedodd arweinydd CLlLC, y Cynghorydd Debbie Wilcox,

Nid oeddem angen i Lywodraeth Cymru roi mandad i ni weithio'n rhanbarthol. Fe aethom ati i wneud hynny am ein bod yn cydnabod bod hynny'n fuddiol i'r bobl a'r cymunedau rydym yn eu gwasanaethu.

Yn wir, dywedodd y Cynghorydd Peter Fox:

Mae cynghorau yn ne-ddwyrain Cymru wedi bod yn gweithio'n galed tuag at yr argymhellion diwethaf gan Lywodraeth Cymru, a ofynnai i ni weithio'n gydweithredol ar sail ranbarthol.

Ac am esiampl wych: bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd, gyda 10 awdurdod lleol yn cydweithio ar draws y rhaniadau gwleidyddol i wella ffyniant economaidd y rhanbarth, wedi'i arddangos yn rhagorol gan yr arweinydd—