7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Diwygio llywodraeth leol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:16 pm ar 25 Ebrill 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 5:16, 25 Ebrill 2018

(Cyfieithwyd)

Cafodd ei arddangos yn wych gan arweinydd Cyngor Caerdydd, Huw Thomas, pan ddywedodd:

Byddai gennym bryderon ynglŷn ag unrhyw broses ad-drefnu neu ailwladoli sy'n tynnu ein sylw oddi ar ein hagenda gyflawni.

Dro ar ôl tro, rydym wedi gweld ymatebion ymwthiol a herio gennych, Ysgrifennydd y Cabinet, wrth graffu yma ac yn ystod cyfarfod â CLlLC, yn datgan bod gwrthwynebiad i'ch cynigion yn gwneud teledu da ond nid yw'n wleidyddiaeth dda. Onid ydych yn sylweddoli eich bod yn chwarae â chalonnau a meddyliau yr union bobl sy'n darparu gwasanaethau mor hanfodol i'n pobl fwyaf agored i niwed, i'n plant a'n holl drigolion ar sail ddyddiol, 24 awr, 365 diwrnod?

Nid oes unrhyw amheuaeth fod pob un ohonom yn y Siambr hon yn ceisio gwella'r modd y caiff ein gwasanaethau cyhoeddus eu darparu ledled Cymru, gyda llawer yn credu, er hynny, fod hwn yn fandad mwy na llywodraeth leol yn unig. Os awn yn ôl at adroddiad gwreiddiol comisiwn Williams, roedd yna argymhellion cadarn yno ar gyfer diwygio gwasanaethau cyhoeddus yn eu cyfanrwydd. Mae'r Papur Gwyrdd yn sôn am gyflawni Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 drwy ddiwygio llywodraeth leol, ond ni ellir gwneud hynny ar ei ben ei hun. Siaradwch ag unrhyw weithiwr profiadol a gonest yn y sector cyhoeddus ar hyd a lled Cymru, a byddant yn dweud wrthych: nid oes angen cyfres arall o gynigion llywodraeth leol ar Gymru. Yr hyn y mae Cymru ei angen yn y bôn, fodd bynnag, yw adolygiad trylwyr o'r sector gwasanaethau cyhoeddus cyfan. Rydym yn gwybod bod rhaid inni sicrhau bod cydweithio gwell yn digwydd rhwng awdurdodau lleol, iechyd, gwasanaethau cymdeithasol, addysg a thai er mwyn inni allu cyflawni ein rhwymedigaethau o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol. Ysgrifennydd y Cabinet, pam nad ydych yn fwy radical yma? Pam nad ydych yn ceisio diwygio gwasanaethau cyhoeddus yn eu cyfanrwydd yng Nghymru? Pam nad ydych yn agor hyn i drafodaeth lawer ehangach? Sut y byddwch yn cynnwys eich cyd-Ysgrifenyddion Cabinet o amgylch y bwrdd yn hyn i sicrhau ei fod yn cael ei ddatblygu mewn modd unffurf a chydgysylltiedig?

Mae amser yn brin, Ysgrifennydd y Cabinet, i'r Llywodraeth hon—eich Llywodraeth Lafur—i ddiogelu gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru ar gyfer y dyfodol. Rydych mewn sefyllfa freintiedig, gyda phoblogaeth Cymru'n dibynnu ar y Llywodraeth hon yng Nghymru i'w gael yn iawn y tro hwn. Mae gennych y dulliau, mae gennych y pŵer ac mae gennych yr adnoddau i gyflawni uchelgais sylfaenol—diwygio ein gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru yn sylfaenol, gan weithio gyda hwy, nid yn eu herbyn, a gweithio drwy bob un o'r sectorau hyn, fel y crybwyllais. Ni allwch wneud hyn eich hunain—ni allwch fwrw ymlaen i ddiwygio llywodraeth leol ar eich pen eich hun. Rhaid ei gynllunio'n llawer mwy strategol na hyn.

Rhaid imi fod yn onest gyda chi. Nid yw'n ymadrodd rwy'n ei hoffi, ond cynigion pecyn sigaréts—wedi'u hysgrifennu ar gefn pecyn sigaréts—yw'r rhain y bwriadwch eu cyflwyno. Maent yn bradychu pawb sy'n gweithio yn ein gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru yn sylfaenol. Maent oll yn awyddus, maent oll yn bryderus ac maent oll yn frwd i weithio gyda chi i weld ein gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu diwygio'n radical yn y dyfodol, i'n cynnal am flynyddoedd i ddod. Buaswn yn dweud mai uchelgais diog yw'r cynigion hyn unwaith eto, ac rwyf o ddifrif yn eich annog yn awr i fynd yn ôl i ailfeddwl, siarad â'ch cydweithwyr yn Llywodraeth Cymru, a chyflwyno cynigion strategol wedi'u cynllunio'n dda, wedi'u costio ar gyfer diwygio gwasanaethau cyhoeddus yn llwyr ac yn radical. Gyda model teilwng o unrhyw Lywodraeth yng Nghymru, efallai wedyn, a dim ond wedyn, y gallwn eich cefnogi ar daith o'r fath.