7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Diwygio llywodraeth leol

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:06 pm ar 25 Ebrill 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative 6:06, 25 Ebrill 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi gofnodi ar ddechrau fy nghyfraniad nad wyf fi'n gorwedd ar ddihun am dri o'r gloch y bore naill ai'n meddwl, neu'n cysgu ac yn breuddwydio am gynlluniau'r Ysgrifennydd y Cabinet ar gyfer llywodraeth leol yng Nghymru, er gwaethaf sïon a allai fod wedi mynd o gwmpas ar ôl y datganiad diwethaf a roesoch ar y pwnc hwn, Alun Davies, pan ddywedais y buaswn yn fwy na pharod i fyw gerllaw a'r drws nesaf i Ysgrifennydd y Cabinet ond yn llai na hapus i fyw gydag ef yn yr un awdurdod, ac rwy'n siŵr y byddech yn cytuno â hynny yn ogystal, Ysgrifennydd y Cabinet.

Efallai y dylwn ofyn i Mike Hedges grynhoi'r ddadl hon, gan ei fod ychydig bach yn fwy gwrthwynebus i'r cynlluniau hyn nag yr wyf fi, er mai enw'r Ceidwadwyr sydd ar y ddadl. Ond ni wnaf hynny, Ddirprwy Lywydd, oherwydd gwn y byddai hynny'n ennyn eich dicter ar y pwynt hwn.

Edrychwch, mae'n rhaid i mi ddweud, dechreuais deimlo braidd yn ddrwg drosoch chi, mewn gwirionedd, Alun Davies, gan ei fod ychydig bach fel annerch cyfarfod o CLlLC neu gyfarfod o'r Blaid Lafur, y ddadl hon heddiw. Oeddech wir—wel, ni allaf feddwl am un person mewn gwirionedd a gefnogai eich cynlluniau. Fe wnaethoch—hynny yw, nid yw'n ddyn drwg. Rwy'n rhoi hynny i chi Ysgrifennydd y Cabinet—nid ydych yn ddyn drwg. Ac nid ydych yn anneallus, felly gwn eich bod wedi meddwl—nid cymaint ag y dylech fod wedi'i wneud efallai—am rai o'r cynigion hyn, ac mae hynny i'w groesawu.

Yr hyn a ddywedwn yw eich bod wedi gwneud pwynt pwysig iawn tua'r drydedd ran cyn diwedd eich rhethreg yn gynharach, lle y dywedoch eich bod wedi cael llond bol ar y ddadl sych hon. Rwy'n credu ein bod i gyd wedi cymeradwyo hynny, oni wnaethom? Credaf fod pawb ohonom wedi blino arni hefyd. Ond wrth gwrs, y rheswm pam yr ydym yn cael y ddadl sych hon yw oherwydd eich bod wedi dwyn y drafodaeth hon i'r Cynulliad drwy gyflwyno'r cynigion hyn sydd wedi hen drengi sawl gwaith dros y blynyddoedd ers inni gael y Cynulliad hwn. Ni allwn gyfrif nifer y—bydd Mike Hedges yn cofio'r union nifer o weithiau yr ydym wedi trafod hyn—ac rydym wedi cau'r drws ar y cynigion hyn o'r blaen.

Felly, fe gyflwynoch y ddadl i ni. Ac os yw'r hyn a ddywedwch yn wir, sef mai rhagofyniad yw hyn i'r hyn rydych eisiau ei drafod mewn gwirionedd—sef, rwy'n tybio, moderneiddio gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, ac sydd, rwy'n tybio, yn rhoi'r dinesydd wrth wraidd y system, a pha mor aml y trafodwn hynny—yna pam ar y ddaear, ni allaf ddirnad pam nad ydych yn cael y ddadl honno a pham nad ydych yn dod â'r cynigion hynny i'r lle hwn a mannau eraill yn gyntaf, a gadewch inni gael y drafodaeth am y strwythur sy'n dilyn. A phwy a ŵyr, efallai y llwyddwch chi i berswadio pobl—efallai y llwyddwch i berswadio un person. Rwy'n siŵr eich bod wedi gwneud hynny—nid af yno. Rwy'n siŵr eich bod wedi perswadio pobl o'r blaen. Ond yr hyn a oedd yn gwbl amlwg o'r ddadl hon heddiw oedd nad yw'n ymddangos eich bod yn ymgysylltu â phobl a chario'r cyhoedd ac ACau a gwleidyddion a llywodraeth leol gyda chi er gwaethaf eich dymuniad gwreiddiol i wneud hynny.

Mae'n rhaid i chi—wel, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi nodi mai dadl y Ceidwadwyr yw hon, ond nid yw wedi dianc rhag ein sylw nad y Ceidwadwyr yn unig, nac Aelodau'r gwrthbleidiau eraill, a oedd yn cefnogi egwyddorion y ddadl hon heddiw. Mae'n amlwg nad ydych yn mynd o'i chwmpas hi yn y ffordd iawn. Rydych yn gwneud llawer o bethau yn y ffordd iawn, nid wyf yn amau hynny. Ond nid yw hyn, Ysgrifennydd y Cabinet, yn un ohonynt.

Mae wedi bod yn eithaf clir o'r ymateb heddiw gan Aelodau, a chyfeiriaf at rai ohonynt yn awr, fod yna bryderon. Mae Siân Gwenllian, a siaradodd, yn iawn. Oes, mae angen cryfhau ein cynghorau. Gan roi'r herian sy'n aml yn digwydd yn y lle hwn ynglŷn â thoriadau o'r neilltu, ac a ydynt yn doriadau'r DU neu'n doriadau yma, wrth gwrs bod moderneiddio awdurdodau lleol a gwasanaethau cyhoeddus yn rhywbeth y mae angen inni ei wneud nid yn unig mewn cyfnod o doriadau, ond ar adegau o ffyniant hefyd. A ydych yn cofio'r ymadrodd, 'Rhaid inni drwsio'r to pan fydd yr haul yn tywynnu'? Wel, roedd yn berthnasol ar lefel y DU, ac roedd yn berthnasol mewn gwleidyddiaeth ddatganoledig yn ogystal. Felly, er gwaethaf y sefyllfa economaidd, mae angen i lywodraeth leol foderneiddio. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn iawn am hynny, mae aelodau'r Blaid Lafur yn iawn am hynny ac mae aelodau'r wrthblaid yn iawn am hynny, felly gadewch inni fwrw ymlaen â chael y drafodaeth honno.

Lynne Neagle—wel, beth rydych yn ei gredu mewn difrif, Lynne? Amddiffyniad stoicaidd o'r status quo—y status quo, ond wedi'i foderneiddio yn amlwg. Roedd eich sylwadau'n debyg iawn i rai CLlLC y gwn fod Llywodraeth Cymru yn aml yn eu gwrthod ac yn dweud, 'Wel, fe fyddent yn dweud hynny, oni fyddent?' Wel, byddent, fe fyddent yn dweud hynny, oherwydd maent yn cynrychioli nifer dirifedi o bobl mewn llywodraeth leol, ac nid swyddogion etholedig yn unig ond gweision cyhoeddus mewn llywodraeth leol sy'n gwneud eu gorau ar yr adegau anodd hyn i wneud yn siŵr fod gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu darparu cystal ac mor effeithlon â phosibl. Rwy'n siŵr ein bod i gyd gyda hwy yn yr ysbryd o ran yr awydd i gyflawni hynny.

Oscar, fe siaradoch am ymgysylltiad a pha sicrwydd y mae gweithwyr yn yr awdurdodau lleol hynny'n ei gael. Yn amlwg, rwy'n agosach at awdurdod lleol Ceidwadol a gynrychiolaf nag yr wyf fi at awdurdodau lleol eraill, ond nid wyf yn hollol siŵr pa sicrwydd yr ydych wedi'i gyflwyno i'n gweithwyr mewn awdurdodau lleol ar hyn o bryd, oherwydd maent o dan bwysau. Maent yn ymdrechu'n galed i wneud pethau mewn sefyllfa sy'n fwyfwy anodd. Yn sicr ni chânt eu calonogi gan y dadleuon a wnaethoch.

Paul Davies—wel, mewn gwirionedd, cyn imi ddod yma heddiw, mae'n debyg y dylwn fod wedi taro i roi bet ar eich clywed yn gwrthwynebu dychwelyd at fodel Dyfed. Yn yr un ffordd ag yr ydych chi wedi arfer â rhai o'r ymatebion a gawsoch heddiw, Alun, mae Paul wedi bod yn gadarn yn erbyn dychwelyd at fodel Dyfed ers amser hir iawn.

Mae'r ddadl am y brand yn allweddol. Nid wyf wedi ailadrodd honno eto, oherwydd gwneuthum hynny'n fanwl yn y datganiad diwethaf a roesoch. Gallaf gael trafodaethau gyda chi ynglŷn â phroblemau sydd gennyf ynghylch ailffurfio Sir Fynwy. Fe fyddwch yn ymateb drwy ddweud wrthyf pe baech yn rhoi Sir Fynwy a Blaenau Gwent yn ôl at ei gilydd, y byddech yn ail-greu rhyw hen syniad rhamantus am hen Sir Fynwy y cawsoch eich magu ynddi ac y cefais i fy magu ynddi, ac y mae pobl yn hiraethu amdani mewn gwirionedd. Gallwch wneud y ddadl honno yn achos Sir Fynwy, a gallech ailenwi'r awdurdod hwnnw yn y tymor hwy, ond sut ar y ddaear y gwnewch chi berswadio pobl yn Aberystwyth fod brand Sir Benfro yn mynd i weithio'n dda yno? Sut y gwnewch chi berswadio pobl yn Sir Gaerfyrddin fod brand Sir Benfro yn mynd i weithio yno? Nid yw'n gweithio, a dyna'r broblem gyda'r cynigion hyn, Ysgrifennydd y Cabinet.