Part of the debate – Senedd Cymru am 5:50 pm ar 1 Mai 2018.
Diolch yn fawr iawn ichi am y cwestiynau hynny. Rwy'n cydnabod bod y cynlluniau i gael gwared ar y tollau ar gyfer ail bont Hafren yn cael effaith ar y farchnad yng Nghasnewydd. Rwy'n cydnabod hynny ac mae'r Llywodraeth yn ymwybodol iawn o hynny.
Dyna pam yr oeddwn i mor falch o gael mynd yr wythnos hon i lansiad gweledigaeth Melin Homes ar gyfer Casnewydd a rhannau o Sir Fynwy am y pum mlynedd nesaf. Maent yn bwriadu adeiladu 1,000 o gartrefi newydd, ond hefyd, wrth wneud hynny, maent yn ceisio cadw cymaint ag y gallant o'r gwerth o fewn y gymuned, a dyna pam y maen nhw'n canolbwyntio llawer ar y gwaith a wnânt o ran cyflogaeth a phrentisiaethau. Roeddwn yn falch iawn o gyfarfod â rhai o'u prentisiaid, a deallaf fod manteision a chyfleoedd iddyn nhw o ganlyniad i'r buddsoddiad y mae Cartrefi Melin yn ei wneud. Ac mae hwn yn gyfle imi longyfarch Melin Homes ar gyrraedd rhif 17 yn rhestr The Sunday Times o'r sefydliadau nid-er-elw gorau i weithio iddyn nhw. Yn sicr, drwy siarad â'r prentisiaid hynny y cefais i'r teimlad cryf eu bod nhw o'r farn bod rhywrai mewn gwirionedd yn buddsoddi ynddynt a'u bod yn gweithio mewn sefydliad sy'n eu gwerthfawrogi nhw fel rhan o'r diwylliant hwnnw. Ac mae'r sefydliad hefyd yn canolbwyntio'n gryf iawn ar annog y menywod sy'n gweithio yno, ac maent yn gobeithio hyrwyddo neu ddenu menywod i ymgymryd â llawer mwy o'u swyddi cynnal a chadw, gan felly symud y menywod a rhoi cyfleoedd iddyn nhw mewn meysydd sydd heb fod ar gael iddynt bob amser. Felly, mae hynny'n sicr yn gadarnhaol iawn, ac edrychaf ymlaen at weld y 1,000 o gartrefi hynny yn dod i ardal Casnewydd.
O ran cwmnïau cydweithredol, credaf hefyd fod cyfleoedd i fentrau cydweithredol yn y dyfodol, wrth inni edrych ar ble i fynd y tu hwnt i lesddaliad. Oherwydd mae adolygiad Comisiwn y Gyfraith yn mynd yn ei flaen ar hyn o bryd, ac ysgrifennais at Aelodau'r Cynulliad am hyn yn gynharach heddiw. Ond mewn gwirionedd, credaf y gallem ni fod yn edrych ar fodelau cydweithredol ar gyfer cynnal blociau neu hyd yn oed ystadau ac ati yn y dyfodol. Felly, credaf fod digon o botensial i fentrau cydweithredol ddod yn fwy amlwg o ran sut rydym yn darparu tai a'r gwasanaethau cysylltiedig hynny yng Nghymru hefyd.
O ran eiddo gwag, amlinellais yn fy ateb i Bethan Jenkins rai o'r cynlluniau sydd gennym. Ond credaf fod yna fater hefyd, yr wyf wedi gofyn am gyngor gan swyddogion arno, mewn trafodaeth â swyddogion o adran Ken Skates, ynghylch prynu gorfodol. Yn aml mae'n wir, nid yn unig ar gyfer tai ond hefyd o ran adfywio'r stryd fawr, nad oes modd dod o hyd i berchnogion, mewn llawer o achosion, neu maen nhw'n amharod i ollwng gafael ar eiddo sydd yn profi i fod yn bla ar y stryd fawr neu nad yw'n cael ei ddefnyddio at ddiben cymdeithasol da. Felly, credaf, eto, fod hwn yn faes y gallem ni fod yn mynd i'r afael ag ef, gan weithio ar draws y Llywodraeth.