8. Dadl Plaid Cymru: Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) a datganoli

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:27 pm ar 2 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 4:27, 2 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Os caf ymdrin, ar y cychwyn, â'r materion a godwyd gan David Rees a Bethan Sayed yn gyntaf oll, mewn perthynas â sefyllfa'r cytundeb, mae'n gywir ynglŷn â hynny. Byddwn yn edrych ar sut y mae'r Cynulliad yn cael adroddiadau cyn gynted â phosibl. Credaf fod hynny er budd pawb. Wrth gwrs, crybwyllwyd materion heddiw y bydd yn fwy priodol ymdrin â hwy pan edrychir ar y Bil Masnach, ac maent y tu allan i gwmpas y Bil ymadael. Ac wrth gwrs, bydd angen gwneud mwy o waith ar brosesau rhynglywodraethol, ond mae'r ffaith bod yna gytundeb rhynglywodraethol yn awr, am y tro cyntaf erioed, yn arwydd y gellir dangos bod y peirianwaith hwnnw'n gweithio.

Mewn ymateb i'r hyn a ddywedodd Bethan Sayed, gallaf ddweud nad ydym yn cytuno bod cymorth gwladwriaethol y rhywbeth y dylid ei gadw'n ôl i Lywodraeth y DU. Ceir dau fater na chafwyd cytundeb arnynt eto: un yw natur cymorth gwladwriaethol, a pha un a yw wedi'i ddatganoli ai peidio; y llall yw dynodiad daearyddol bwyd. Felly, nid ydym yn cytuno â Llywodraeth y DU y dylai cymorth gwladwriaethol fod yn rhywbeth sy'n gyfan gwbl yn eu dwylo hwy, neu rywbeth a ddylai fod yn y pantri, y rhewgell, beth bynnag y dymunwch ei alw.

Wel, Lywydd, a gaf fi ddweud, yn gyntaf oll, fod dod i gytundeb gyda Llywodraeth y DU i amddiffyn datganoli rhag jygarnot eu polisïau Brexit bob amser yn mynd i alw am benderfyniad, yn ogystal a rhoi a derbyn, ond weithiau rwy'n meddwl tybed a oes gennym ddealltwriaeth lawn o'r hyn y mae'r cytundeb hwn yn ei ddweud mewn gwirionedd. Yn y bôn, mae'n ymdrin â'r holl broblemau a nodwyd gyda'r Bil ymadael gwreiddiol. Fel y mae eraill yn y Siambr hon wedi dweud yn gywir, yn wreiddiol nid oedd Llywodraeth y DU yn barod i ildio dim ar gymal 11, a byddai pob un o'r 64 maes polisi wedi parhau yn San Steffan, heb unrhyw sicrwydd pryd y byddai'r pwerau hynny wedi cael eu rhyddhau i'r gweinyddiaethau datganoledig, a'r hyn a fyddai wedi bod yn gymal machlud amhenodol i bob pwrpas.

Roedd y Bil yn wreiddiol yn cadw llu o faterion datganoledig yn ôl i Lywodraeth y DU ar ôl inni adael yr UE, ac yn ddi-os y Bil gwreiddiol fyddai'r ymosodiad mwyaf sylfaenol ar ddatganoli ers sefydlu'r Cynulliad Cenedlaethol. Ond mae'r cytundeb wedi cael gwared ar y bygythiad hwnnw. Mae'n gam mawr ymlaen, a dylai unrhyw un sy'n credu mewn datganoli ei groesawu. Mae'n diogelu datganoli mewn modd mor llawn â phosibl wrth inni fynd i'r afael â chanlyniadau diddiwedd a dryslyd Brexit, ac fe nodaf y prif resymau, gan gynnwys yr amddiffyniadau yr ydym wedi'u sicrhau.

Yn gyntaf, ac yn hynod bwysig, yr hyn a welwn yn awr yw cytundeb sy'n cadarnhau gwrthdroad cymal 11. Ni chredaf y gall unrhyw un orbwysleisio pa mor arwyddocaol yw'r newid hwnnw. Mae'n dangos bod Llywodraeth y DU wedi dod yn bell o'i safbwynt gwreiddiol fod cymal 11 yn rhywbeth na ellid ymyrryd ag ef mewn unrhyw ffordd. Mae'n cadarnhau bod popeth wedi'i ddatganoli, ac eithrio categori penodol o faterion—mae'n fodel pwerau a gadwyd yn ôl, i bob pwrpas, yn y modd y mae wedi'i wrthdroi—lle rydym yn cytuno bod angen fframweithiau ar gyfer y DU.

Nawr, byddai'r cynnig gwreiddiol wedi cadw holl bwerau'r UE dros feysydd polisi datganoledig yn San Steffan. Byddai Gweinidogion y Goron wedyn yn eu rhyddhau os a phan fyddent hwy yn unig yn penderfynu gwneud hynny. Dyna oedd y cynnig gwreiddiol. Mae hwnnw bellach wedi'i wrthdroi. Delir pwerau dros feysydd polisi datganoledig yng Nghaerdydd a Chaeredin, ac eithrio meysydd fframwaith, a gaiff eu cynnwys mewn cyfres o gyfyngiadau manwl sy'n berthnasol i'r holl lywodraethau. Mae hynny'n bwysig, a byddaf yn dychwelyd at hynny.