6. Datganiad gan Arweinydd y Tŷ: Y Diweddariad ar Gysylltedd Digidol yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:07 pm ar 15 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 6:07, 15 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Roedd cryn amrywiaeth yn y fan yna, felly, eto, rwyf am fynd tuag at yn ôl, ac os anghofiaf rywbeth rhowch wybod imi. Rydym wrthi'n ymchwilio i hynny yn ymarferol. Fe geir anawsterau, oherwydd cwblhawyd llawer o'r seilwaith gydag arian Ewropeaidd drwy'r rhaglen cymorth gwladwriaethol, ac yna byddai cael cwmni sy'n ymyrryd yn y farchnad, i ddefnyddio'r term priodol, yn dod ar ben hynny yn sefyllfa ddyrys i'w goresgyn. Ond, mae gennym ni dîm o swyddogion yn ceisio canfod sut y gallwn gael y budd gorau o'r seilwaith cyhoeddus sydd yn ei le—fe fyddai'n digwydd drwy brosiect cydgasglu band eang y sector cyhoeddus, er enghraifft, er mwyn cael pibell i mewn i bob adeilad cyhoeddus yng Nghymru. Nid rhaglen Cyflymu Cymru yw hynny; pibellau'r Llywodraeth i mewn i bob adeilad yw hynny. Mae'r hyn y gallwn ni ei wneud i fanteisio ar hynny a'r hyn y gallwn ni ei wneud i ddod â manteision i gymunedau, gan gynnwys pethau fel cynlluniau Wi-Fi cymunedol ac ati yn cael eu hystyried ar hyn o bryd. Rydym ni'n gobeithio gweithredu rhai cynlluniau arbrofol yn ymwneud â chymunedau ysgolion ac ati cyn bo hir ac rydym yn edrych yn ofalus ar hyn.

O ran mater ffeibr llawn y DU, mae hwnnw'n achosi problemau mawr i ni, oherwydd y broblem fwyaf yng Nghymru yw sut i gyrraedd pawb—rhyw fath o fand eang yn cyrraedd pawb. Mae ffeibr llawn yn ymwneud â newid y rhwydwaith copr sy'n cario'r cyflymderau i rwydwaith ffeibr llawn. Felly, yn fy nghartref i, er enghraifft, nid wyf yn cael cyflymderau cyflym iawn, dim ond y 20au uchel, ond mae hynny oherwydd fy mod ar ben arall i wifren gopr. Bydd y cynllun ffeibr llawn yn newid y rhwydweithiau copr hynny i ffeibr llawn. Byddai hynny'n wych—mae gennym ni lawer o gymunedau yn hofran o gwmpas y 30. Fe fyddai'n beth da iddyn nhw, ond ni fydd yn helpu'r bobl nad ydynt wedi eu cysylltu o gwbl.

Felly, o ran blaenoriaeth, mae gen i awydd gwirioneddol i gyrraedd y bobl sydd heb eu cysylltu o gwbl yn gyntaf, er nad oes dim yn ein rhwystro rhag cael ael ffeibr llawn wedyn. Ac, wrth gwrs, rydym yn chwilio am y ffordd orau i fanteisio ar arian y DU ar gyfer ffeibr llawn, ac rydym yn ceisio canfod pa un a fyddai cais Cymru gyfan efallai yn fwy llwyddiannus yng ngham 2. Fe gawsom rywfaint o lwyddiant ar gyfer awdurdodau lleol, a gwn fod Adam Price yn ymwybodol o hyn, yn y cyfnod cyntaf, felly mae gennym ni ddiddordeb mawr mewn ceisio rhoi trefn ar gais i wneud hynny, ond ni fyddai'n helpu'r bobl nad ydynt ar y rhwydwaith yn barod, ac mae hyn yn dipyn o ofid.

O ran cyfathrebu, rwy'n llwyr gytuno â chi—mae'r cyfathrebu wedi bod yn echrydus. Fe gefais drafodaethau di-ddiwedd gyda BT ynghylch pam y mae'r cyfathrebu mor wael. Maen nhw'n cuddio y tu ôl i semanteg—maen nhw'n dweud bod y llythyrau yn dweud nad yw'r pethau a drefnwyd byth yn bendant a diamod ac ati, ond rwyf i fy hun wedi aros ar ddiwedd rhaglen dreigl dri mis am gryn amser, ac rwy'n deall y rhwystredigaeth yn iawn. Rwy'n cyfaddef hynny. Pan wnaethom ni ddyfarnu'r contract hwn, nid oedd hynny'n broblem, oherwydd doedd neb wedi ei gael ac roedd pawb yn falch iawn pan gyrhaeddodd. Roedd nifer fawr o bobl yn cael eu cysylltu. Daeth yn broblem sylweddol tuag at ddiwedd y contract oherwydd y ffordd yr oedd y contract wedi ei strwythuro, sef nad oeddem wedi nodi unrhyw safle yng Nghymru yn benodol. Roedd yn rhaid i BT gyrraedd 690,000 o safleoedd, a oedd, yn 2011, yn 96 y cant o'r safleoedd yng Nghymru; nid yw hyn yn wir bellach. Felly rwyf yn derbyn bod y cyfathrebu'n wael.

Mae mater gwahanol i'r mater y soniais amdano pryd y darganfyddom ni fod ffeibr rhai cymunedau heb ei gysylltu'n iawn. Felly, nid yw hynny'n ymwneud â chyfathrebu â nhw; mae'n ymwneud â'r ffordd y cafodd y cais ei brosesu a'r hyn yr ydym ni wedi rhoi prawf arno. Mae rhai cymunedau, yng nghymuned y Llywydd mewn gwirionedd, a rhai eraill, wedi dweud wrthym ni, 'Wel, dylai hi fod yn bosibl imi archebu ffeibr.' Rydym ni wedi dweud, 'Dylai, fe ddylai hi fod yn bosib i ni archebu ffeibr.' Ar ôl ymchwilio, rydym wedi deall nad oedd yn bosibl oherwydd problemau cymhleth iawn yn ymwneud â pheirianneg cysylltu yn ôl yn y canolfannau tetrabyte, ac ati. Felly, mae'n fater gwahanol, ond mae'n achosi'r un rhwystredigaeth i bobl y dywedir pethau wrthyn nhw nad ydynt yn wir. Ond mae'n golygu ein bod ni wedi ailedrych ar yr holl hawliadau, i sicrhau nad ydym yn talu am rywbeth nad ydym mewn gwirionedd wedi ei gael, ac mae hynny'n parhau, a dyna pam yr ydym ni'n dal yn y broses honno. Mae'n debyg mai'r un yw'r canlyniad i'r dinesydd—y rhwystredigaeth—ond mae'n achos gwahanol iawn o'n safbwynt ni.

Ac yna, o ran yr arian, mae'r tri chaffaeliad wedi'u cyflwyno yn y ffordd arferol, ac fe nodwyd meysydd penodol yr ydym ni eisiau—. Felly, rydym yn rhoi blaenoriaeth i bobl â signal ffonau symudol gwael iawn, y rhai sydd heb 4G a gyda band eang gwael iawn mewn un maes. Mewn eraill rydym ni'n rhoi blaenoriaeth i safleoedd busnes, ac mae'r tair lot wedi eu cyflwyno ar ffurf caffael safonol iawn. Rydym yn aros am ymateb i weld faint o safleoedd a gwmpesir, am ba bris, ac ati. Ond rydym yn fwriadol wedi cadw pot o arian yn ôl i ymdrin ag atebion pwrpasol cymunedol, oherwydd bod nifer o gymunedau wedi dweud, 'Hoffem wneud rhywbeth pwrpasol iawn yma gyda'r cwmni bach hwn. Mae gan grŵp ohonom ni ateb.', ac fe ydym ni eisiau gallu ariannu hynny, felly rydym ni wedi cadw pot o arian yn ôl ar gyfer hynny.

Mae'r arian yn hylifol. Rwy'n taflu'r ffigurau hyn o gwmpas, ond y rhannu elw ydy hwn, Dirprwy Lywydd, felly yn amlwg mae'n symud. Felly, po fwyaf o bobl sy'n ei brynu, y mwyaf fydd yr arian a ddaw i mewn, ac rydym wedi addo rhoi'r arian hwnnw i mewn. Felly, mae'n swm hylifol o arian oherwydd ei fod yn cynyddu. Wrth i fwy o ganrannau ymuno, mae mwy o arian yn cael ei wario arno. Felly, rwyf yn dweud 'oddeutu' am y rheswm hwn, ond y mae oddeutu tri chwarter ohono, ac rydym wedi cadw chwarter yn ôl. Rydym eisiau gweld pa brosiectau cymunedol a gyflwynir a sut y maen nhw'n edrych, ac, fel y dywedais hefyd, rydym wedi ymrwymo bellach i adolygu'r band eang cyflym iawn—y daleb fusnes—oherwydd yr hyn y mae'r DU newydd ei wneud, oherwydd rydym eisiau gwneud yn siŵr ein bod yn achub y blaen yn hynny o beth hefyd. Maen nhw newydd gyhoeddi'r gronfa gigabit newydd, felly rydym am achub y blaen yma hefyd. Felly, byddwn yn ei adolygu yng ngoleuni hynny.

Ond mae'r cytundeb grant gyda BT yn un cymhleth iawn, ac rydym yn awyddus iawn i sicrhau na fyddant yn cael unrhyw arian nad oes ganddyn nhw hawl iddo ac y cawn ni gymaint o ganlyniadau cysylltu ag sydd o fewn gallu dynol.