8. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg: 'Dechrau'n Deg: Allgymorth'

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:56 pm ar 23 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour 6:56, 23 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Diolch yn fawr iawn yn wir. Yn gyntaf oll, a gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl heddiw, y rhai ar y pwyllgor a'r rhai nad oeddent ar y pwyllgor, a hefyd i aelodau'r pwyllgor a'r Cadeirydd hefyd am daflu golau fforensig ar hyn? Mae hon yn rhaglen flaenllaw. Fel sydd newydd gael ei nodi, rwy'n credu, mae hi wedi cael sylw fel tystiolaeth o ymarfer da mewn ymyrraeth i deuluoedd a blynyddoedd cynnar, a rhaid dweud bod y Llywodraeth yn sefyll yn gadarn y tu ôl iddi. Ond mae'r pwyllgor wedi caniatáu cyfle inni, rhaid imi ddweud, i edrych arni, yn enwedig yr elfen allgymorth, a gweld, 'Wel, a allem wneud pethau'n wahanol? A allem ei gwerthuso mewn ffordd wahanol? A allem wneud pethau'n well?' Ond gadewch i mi roi'r cyd-destun—trodd Llyr ac eraill at hyn—cyd-destun yr hyn rydym yn ei wneud yng Nghymru, o'i gymharu â beth sy'n digwydd dros y ffin—. Na, nid wyf yn gwneud hyn am reswm gwleidyddol, ond sylwaf fod y Pre-school Learning Alliance, Ymddiriedolaeth Sutton a Gweithredu dros Blant wedi edrych ar beth sydd wedi digwydd gyda chau tua 1,000 o ganolfannau Cychwyn Cadarn, sy'n fodel tebyg yno, ac a oedd ar un adeg yn torri tir newydd eu hunain. Dywedodd sylfaenydd Ymddiriedolaeth Sutton, Syr Peter Lampl:

Mae darpariaeth blynyddoedd cynnar o ansawdd da yn gwneud gwahaniaeth sylweddol i ddatblygiad plant yn enwedig plant o'r cartrefi tlotaf. Mae'n fater difrifol fod y gwasanaethau y mae canolfannau Cychwyn Cadarn yn eu cynnig yn llawer prinach nag yr oeddent.

Felly, daw at y cwestiwn hwn ynghylch y cydbwysedd rhwng canolbwyntio ar grwpiau wedi'u targedu, gan gydnabod y bydd rhai y tu allan, ac yna: a allwch wneud i'r cyllid sydd ar gael ar hyn o bryd—oherwydd nid oes coeden arian hud—ymestyn ychydig pellach, ynghyd â'r rhaglenni eraill y mae Llywodraeth Cymru yn eu cefnogi ac yn eu darparu hefyd, gan gynnwys Teuluoedd yn Gyntaf, tîm o amgylch y teulu, ac ati, ac ati? A allwn dynnu'r rheini i mewn i'r cymorth yn ogystal?

Mae'r rhaglen yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn sy'n dangos y bydd buddsoddi ym mlynyddoedd cynnar plant o ardaloedd difreintiedig yn gwella'r effaith ar eu hiechyd a'u canlyniadau addysgol, ac yn y tymor hwy, mae'r buddsoddiad hwn yn gwella sgiliau bywyd ac yn y pen draw yn lleihau'r bwlch yn y canlyniadau ar gyfer pobl sy'n byw mewn tlodi. Hefin, roeddech yn llygad eich lle yn dweud, lle mae'r rhain wedi'u sefydlu ers amser maith—nid anecdotaidd yn unig ydyw; mae gennyf un yn fy ardal i sydd wedi bod yn weithredol ers 13 mlynedd—gwyddom fod gennym ganlyniadau gweladwy i'r plant a'r teuluoedd sy'n elwa o Dechrau'n Deg, megis lleihau'r bwlch cyrhaeddiad addysgol rhwng y plant hynny a'r teuluoedd mwy cefnog sy'n byw y tu allan. Felly, nid anecdotaidd yn unig ydyw, ond mae angen inni wneud rhagor, ac fe drof at hynny mewn eiliad.

Mae gwerthuso'r dystiolaeth eisoes yn awgrymu bod y rhaglen yn gwneud gwahaniaeth go iawn. Yn y gwerthusiad ansoddol diweddar—ac mae ansoddol yn dda, gyda llaw; nid yw'n wan, mae'n ymchwil da—nododd rhieni amrywiaeth o welliannau yn natblygiad y plant, a oedd yn cynnwys siarad, darllen, cyfrif, yn ogystal â gwella ymddygiad ac agweddau. Roedd Coleg Brenhinol y Therapyddion Lleferydd ac Iaith yng Nghymru yn cytuno â fy safbwynt, ac yn dweud, wrth ystyried effaith Dechrau'n Deg ar ganlyniadau addysgol, fod y plant a gefnogwyd gan y rhaglen yn gallu sicrhau'r un canlyniadau â phlant y tu allan i ardaloedd o amddifadedd uchel a gellir ystyried hynny ynddo'i hun yn fesur o lwyddiant. Ac rwy'n cytuno â hynny.

Er mai Dechrau'n Deg yw rhaglen blynyddoedd cynnar flaenllaw Llywodraeth Cymru yn wir, nid dyma'r unig ymyrraeth. Daw'r cymorth a dargedwyd at wella canlyniadau blynyddoedd cynnar plant o ymyriadau eraill yn ogystal—felly, y dull gweithredu teulu cyfan drwy Teuluoedd yn Gyntaf, sy'n canolbwyntio ar ymyrraeth gynnar, atal, darparu cymorth amlasiantaethol wedi'i deilwra i deuluoedd â phlant o bob oed. Mae'r rhaglen hon yn gwneud gwahaniaeth go iawn ei hun, yn gwella'r cyfleoedd bywyd hynny, a helpu teuluoedd i ddod yn fwy hyderus, yn fwy gwydn, yn fwy annibynnol.