Part of the debate – Senedd Cymru am 2:20 pm ar 5 Mehefin 2018.
A gaf i ofyn am ddadl Llywodraeth i ddathlu degfed pen-blwydd Cymru yn genedl Masnach Deg? Mae hynny'n rhywbeth y—. Rwy'n credu mai ni oedd y cyntaf yn y byd i gael y statws hwnnw, ac mae'n rhywbeth yr wyf yn credu y dylem ni ei ddathlu fel Cynulliad. Ond byddai'n dda cael ei ddathlu â dadl Llywodraeth, oherwydd y byddwn ni'n defnyddio amser y Llywodraeth wedyn, sy'n beth da, gan ei fod ar ddydd Mawrth, sy'n beth da, oherwydd y bydd yn cael sylw pobl, ond oherwydd y gallwn ni hefyd gydblethu i'r ddadl honno y gwaith arall y mae'r Llywodraeth yn ei wneud yn ei gwaith allestyn drwy Cymru o Blaid Affrica, ac wrth gefnogi masnach deg yn ystyr ehangach y gair. Rwyf ar ddeall bod y Llywodraeth wedi torri'r arian sy'n cael ei roi i fasnach deg yng Nghymru, felly gallwn ni ymchwilio i hynny hefyd. Ni fyddai'r ochr honno mor dda, ond rwy'n credu, ar y cyfan, ein bod ni eisiau dathlu degfed pen-blwydd Cymru yn genedl Masnach Deg yfory.
Yn ail, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd? Rwy'n deall y bydd ef yn ymweld ag Ysbyty'r Trallwng cyn bo hir yn dilyn y llifogydd, y llifogydd fflach sydyn iawn, a ddigwyddodd yno ryw wythnos yn ôl, a hoffwn ddiolch i'r gweithwyr a'r staff meddygol hynny a phawb a oedd yn gweithio i oresgyn yr anawsterau hynny. Pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn dychwelyd, a gawn ni o leiaf ddatganiad ysgrifenedig ganddo ynghylch pa brofiadau a gwersi a ddysgwyd o hynny, yn enwedig pa gydnerthedd a chynlluniau y byddai angen eu gweithredu ar gyfer y dyfodol er mwyn i ni allu gwneud yn siŵr—? Nid oes modd rheoli'r tywydd, ond mae modd gwybod effaith y fath fflachlifoedd o leiaf, a rhoi ystyriaeth i hynny.
Yn olaf, a gaf i ofyn am ddatganiad llafar efallai, rwy'n credu, gan adeiladu ar yr hyn y mae Ysgrifennydd y Cabinet newydd ei ddweud—mae'n ddrwg gennyf, yr hyn y mae'r Prif Weinidog newydd ei ddweud—yn ystod cwestiynau ynghylch dyfodol y morlyn llanw ym Mae Abertawe, rhywbeth rwy'n gwybod y mae ganddi ddiddordeb mawr ynddo? Rydym ni'n clywed y sïon drwg iawn hyn o San Steffan am ddiffyg cefnogaeth ar lefel Llywodraeth y DU bellach ar gyfer y morlyn llanw a rhai sylwadau rhyfeddol o annoeth gan Alun Cairns—annoeth a chwbl anghywir, fel y mae'n digwydd, o ran ei mathemateg. Os gallwn ni gael datganiad gan y Gweinidog priodol—efallai y Prif Weinidog ei hun—gan gynnwys cyfeiriad at y llythyr, yr wyf erbyn hyn wedi'i weld, a ysgrifennodd heddiw i Greg Clark—. A byddai'n dda pe byddai'r llythyr hwnnw yn cael ei ddosbarthu nawr yn uniongyrchol i Aelodau'r Cynulliad, yn hytrach na drwy Twitter, er mwyn i ni edrych yn fanwl arno oherwydd, am y tro cyntaf, rwy'n gweld ffigur gwirioneddol o £200 miliwn yn y llythyr hwn a gynigir gan Lywodraeth Cymru. Mae sôn wedi bod am hynny yn y gorffennol. Nid wyf wedi'i weld wedi'i ysgrifennu mewn du a gwyn o'r blaen. Yn sicr, fel Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, dydw i ddim wedi ei weld mewn unrhyw bapurau cyllideb o'r blaen. Cynllun ecwiti, cynllun cyd-ariannu: mae dull gweddol debyg wedi ei gymryd gan Lywodraeth y DU ar gyfer Wylfa wrth gwrs, o ran buddsoddi mewn seilwaith ynni, ac, wrth gwrs, i Lywodraeth y DU lunio contract gwahaniaethau, cytundeb tebyg i'r hwn ar gyfer Hinkley Point C. Mae hyn i gyd yn gadarnhaol o du Llywodraeth Cymru, ond mae angen inni ddeall sut y gallwn ni ddatblygu'r dull amgen hwn yn awr, a fydd yn cael ei gefnogi, rwy'n siŵr, gan bob ochr o'r Cynulliad hwn, gan fod y Cynulliad wedi pleidleisio yn unfrydol o blaid yr egwyddor o forlyn llanw, yn amodol ar dderbyn cymeradwyaeth reoliadol, fel y mae'r llythyr, mewn gwirionedd, yn ei ddweud. Yr hyn sydd ei angen arnom ni mewn gwirionedd yw cynllun B wedi ei wneud gan Gymru. Mae hwn yn gyfle gwych, nid yn unig i greu swyddi, nid yn unig ar gyfer cynhyrchu ynni ym Mae Abertawe, ond hefyd ar gyfer technoleg y gall Cymru ei hun ei gwerthu dramor ac mewn gwirionedd ei harloesi a'i symud ymlaen. Mae arnaf ofn fawr iawn mai rhan o'r rheswm ein bod ni'n cael ein cadw'n ôl ac na chaniateir i ni fwrw ymlaen â hyn ein hunain yw bod rhai pobl yn meddwl y dylem ni ufuddhau ac na ddylem gymryd yr awenau gyda phethau fel hyn. Wel, dydw i ddim yn cytuno â hynny, a chredaf ei bod yn briodol iawn fod gennym ni amser yma nawr i drafod yr hyn a allai fod yn gynllun amgen: un a wnaed yng Nghymru, un lle efallai y byddwn ni yn gyd-berchnogion ar syniad o'r fath, lle rydym ni'n gweithio gyda'r cwmni, gyda'r sector preifat, ond bydd pobl Cymru ar eu hennill yn y pen draw, o'r buddsoddiad gan Lywodraeth Cymru ond gan ddod â Llywodraeth y DU, efallai â'i phen yn isel, ond, ar ddiwedd y dydd, dod â Llywodraeth y DU at y bwrdd hefyd.