Part of the debate – Senedd Cymru am 5:12 pm ar 12 Mehefin 2018.
Diolch, Llywydd. Mae'r gwelliant yma yn un sydd wedi ei gynllunio i fynd i'r afael â mater o gonsérn ynglŷn â gweithredu Deddf o'r math yma yng Nghymru, ac y mae o hefyd yn fater a oedd yn dipyn o rwystr i daith deddfwriaeth gyfatebol yn Senedd yr Alban. Yn rhyfedd iawn, mae o'n rhwystr a arweiniodd at Lafur yn y pen draw yn pleidleisio yn erbyn y ddeddfwriaeth yma. Sôn ydw i am y tebygrwydd y byddai yna elw ychwanegol i gael ei wneud gan fanwerthwyr yn sgil cyflwyno y ddeddfwriaeth yma. Rŵan, nid ydy hynny yn rhywbeth y byddem ni'n dymuno ei weld yn digwydd. Mi gyfeiriaf yn ôl at yr hyn a ddywedais i ar y dechrau: mai trwy drethiant y byddwn ni, mewn gwirionedd, yn dymuno chwilio am ffyrdd i ddefnyddio pris fel arf yn erbyn goryfed. Pe bai trethiant yn cael ei ddefnyddio, mi fyddai'r pwrs cyhoeddus yn elwa yn uniongyrchol o ddeddfwriaeth a fyddai yn amrywio'r pris.
Wrth gwrs, yn y cyd-destun hwn, nid dod ag arian i mewn i Drysorlys Cymru yw'r diben, ond yn hytrach gosod polisi fel arf iechyd cyhoeddus, a pheidio, mewn difri, â delio â'r cwestiwn ariannol sydd yn codi wrth wraidd hyn. Eto, cyfyngiadau ar ein pwerau ni fel Senedd ydy hyn. Rydym ni wedi meddwl a cheisio meddwl am, a chrafu pen, ac ystyried, nifer o ffyrdd y gallem ni sicrhau bod y manwerthwyr a fydd yn gwneud mwy o arian wrth orfod gwerthu alcohol am bris uwch—bod yr arian yna, rywsut, yn cael ei gasglu ac, yn ddelfrydol, o bosib, yn cael ei rannu mewn ffordd a fyddai'n cael ei dargedu at helpu trin goryfed a thaclo alcoholiaeth ac yn y blaen. Nid ydym ni, efo cyfyngiadau deddfwriaethol y lle yma, mewn difri, wedi gallu meddwl am ffordd ymlaen. Mi wnaeth Llafur yn yr Alban, oherwydd eu bod nhw'n anfodlon gweld manwerthwyr yn gwneud mwy o bres, benderfynu yn y pen draw i bleidleisio yn erbyn y ddeddfwriaeth, ond dyna fo—yr Alban ydy hynny.
Felly, o fethu â meddwl am fodel a fyddai'n gweithio, beth rydym ni wedi ei wneud drwy'r gwelliant yma ydy ceisio gwneud y ddeddfwriaeth yn fwy parod at y dyfodol, yn y gobaith, mewn difri, y bydd gennym ni bwerau i weithredu yn y dyfodol nad oes gennym ni ar hyn o bryd, er mwyn gwneud yn siŵr, pan fydd y ddeddfwriaeth yma'n cael ei hailystyried yn y dyfodol, ac yn cael ei hadnewyddu ar y machlud yn y dyfodol, fod Gweinidogion Cymru yn cymryd camau, neu o leiaf yn ystyried cymryd camau ar y pwynt hwnnw, i atal proffidio o fewn gwerthiant alcohol. Fel rydw i'n ei ddweud, mi fyddem ni'n dymuno gwneud hyn rŵan. Allwn ni ddim, ond drwy gefnogi'r gwelliant hwn, mi allwn ni wneud yn siŵr, o leiaf, fod yr ystyriaeth yn cael ei rhoi i hyn unwaith eto pan mae'r cyfle yn dod o'n blaenau ni adeg y machlud.