Yn ein Papur Gwyn, y cytunwyd arno â Phlaid Cymru, 'Diogelu Dyfodol Cymru',  amlinellwyd cynllun Cymreig ar gyfer Brexit. Rydym yn nodi'n eglur sut mae'r Brexit cywir ar gyfer Cymru yn gofyn am gytundeb ar gyfer cyfrannu yn y farchnad sengl a'r undeb tollau. Dyna oedd ein safbwynt 17 mis yn ôl ac nid oes tystiolaeth wedi dod i'r amlwg i herio ein casgliad. Llywydd, yn y ddogfen honno, roeddem ni'n glir y gallai hyn gynnwys aelodaeth y DU o Gymdeithas Masnach Rydd Ewrop, a thrwy hynny, yr Ardal Economaidd Ewropeaidd neu gytundeb pwrpasol i sicrhau mynediad llawn a dilyffethair i'r farchnad sengl. Nawr, yn amlwg, ni fyddai bod yn rhan o Ardal Economaidd Ewropeaidd neu Gymdeithas Masnach Rydd Ewrop, ar ei ben ei hun, yn ddigon, a dyna pam y bydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 4. Nid oes unrhyw wrth-ddweud, fel yr awgrymwyd gan y gwelliant, oherwydd mae angen inni hefyd fod yn rhan o undeb tollau ac mae angen mynediad di-rwystr ar gyfer amaethyddiaeth a physgodfeydd, ond mae'n arwyddocaol bod y Comisiwn Ewropeaidd wedi trafod yn agored fodel Norwy ychwanegol ar gyfer y DU.

Felly, ym mis Ionawr 2017, amlinellwyd safbwynt cytbwys ymarferol yn seiliedig ar dystiolaeth ac rydym wedi glynu at hynny. Oherwydd, Llywydd, mae'r dystiolaeth yn glir ac yn gadarn: mae bron £3 o bob £4 a enillir gan fusnesau Cymru o allforion tramor yn dibynnu ar ein perthynas gyda'n partneriaid yn yr UE. Dengys yr ystadegau diweddaraf a gyhoeddwyd ar 7 Mehefin bod allforion Cymru i wledydd yr UE wedi cynyddu o £649 miliwn, neu 7 y cant, dros y flwyddyn ddiwethaf. Yr UE yw ein hardal fasnachu bwysicaf, a bydd yn parhau i fod felly. Trwy'r UE, rydym hefyd yn manteisio ar gytundebau masnach rydd gyda mwy na 70 o wledydd. Gyda Brexit caled, byddai'n cymryd degawdau i ail-greu hynny.

Mae busnesau ar hyd a lled Cymru yn gweithio'n galed i gynyddu eu marchnadoedd allforio, sy'n dangos bod Cymru yn wlad agored ac eangfrydig. Ond mae'r ymdrechion hyn mewn perygl o gael eu tanseilio gan agwedd anhrefnus Lywodraeth y DU i'r trafodaethau. Wrth gwrs, mae gennym ychydig dros naw mis cyn y byddwn ni—yn anochel—yn gadael yr UE ar 29 Mawrth 2019. Byddech chi wedi tybio, erbyn hyn, y byddai gan Lywodraeth y DU strategaeth glir ar waith. Yn hytrach, mae anhrefn a dryswch ynglŷn â'r cwestiwn hollbwysig o'n perthynas economaidd yn y dyfodol gyda'n marchnad fwyaf a mwyaf dylanwadol. Bob wythnos bron, clywn ddatganiad newydd gan aelod o'r Cabinet ynglŷn â rhyw elfen o'r fargen y maen nhw ei heisiau, dim ond i hynny gael ei wrth-ddweud neu ei liniaru ddiwrnod yn ddiweddarach. Ddwy flynedd ar ôl y refferendwm, nid yw hyn yn ddigon da.

Yn ei haraith yn y Plasty, cydnabu'r Prif Weinidog, ar gyfer nifer o sectorau, yn enwedig nwyddau, ei bod yn ofynnol i fuddiannau'r diwydiant yn y Deyrnas Unedig gael cysondeb rheoleiddiol parhaus gyda'r farchnad sengl a pherthynas dda gyda'r undeb tollau. Mae'r cysondeb hwn o ran y naill elfen a'r llall yn hanfodol ar gyfer y ffiniau dirwystr y mae busnesau ar hyd a lled Cymru eu hangen i wneud ac i werthu eu nwyddau. Dim ond yr wythnos diwethaf, dywedodd Llywydd Cydffederasiwn Diwydiant Prydain wrth gamu o'i swydd, heb undeb tollau, y bydd sectorau gweithgynhyrchu cyfan sy'n dibynnu ar gadwyni cyflenwi sy'n seiliedig ar amseru manwl yn diflannu—ei eiriau ef, nid fy rhai i. Llywydd,  gwyddom ni yma yng Nghymru am effaith ddinistriol cau diwydiannau allweddol cyfan, ac ni ddylem ymddiried o gwbl yn y rhai sy'n barod i beryglu canlyniad o'r fath wrth fynd ar drywydd ideolegol haniaethol cyfres o flaenoriaethau. Eto mae Llywodraeth y DU yn parhau i amddiffyn ei safbwyntiau digyfaddawd y bydd y DU yn gadael y farchnad sengl a'r undeb tollau, er na chrybwyllwyd y materion hyn yn benodol erioed yn y refferendwm.

Ynglŷn â'r undeb tollau, mae'n dod yn fwyfwy amlwg, hyd yn oed i Lywodraeth y DU, fod y ddau gynnig amgen i ddatrys y broblem o sut i gadw'r ffin anweladwy, ar dir ac yn y môr, rhwng y DU ac Iwerddon yn dal i allu cael gwahanol gyfundrefnau tollau. Wel, nid yw hynny'n gweithio. Ni allwch gael un endid yn yr undeb tollau ac un endid y tu allan i'r undeb tollau a ffin tir agored rhyngddyn nhw. Bythefnos yn ôl, cyhoeddodd Llywodraeth y DU ei phapur technegol ar y trefniant arfaethedig dros dro ynglŷn â thollau, wedi'u cynllunio i egluro ei sefyllfa—y cynllun cefnogol fel y'i gelwir. Nawr, rwy'n deall mai'r teitl gwreiddiol ar gyfer hyn oedd y 'customs and regulatory alignment period'—allwch chi goelio'r byrfodd hwnnw—a fyddai wedi arwain at yr hyn sydd, efallai, yn ddisgrifiad mwy priodol o'r sefyllfa. Ond roedd yn rhaid rhoi'r teitl hwnnw o'r neilltu, oherwydd er bod y papur yn cynnig bod y trefniadau tollau presennol yn parhau, nid yw'n dweud dim ynglŷn â'r cysondeb rheoleiddiol sy'n ofynnol er mewn cael ffiniau di-rwystr heblaw am ddweud y bydd cynigion pellach ynghylch hynny. 

Ar ôl ffrwgwd dros bwy yn y Cabinet sydd wrth y llyw wrth i gerbyd Brexit wibio tuag at ymyl y dibyn, cynigir bod cyfyngiadau amser ar y trefniadau hyn. Felly, yn hytrach nag eglurder, rydym wedi cael ateb annigonol i hanner y broblem, gyda'r posibilrwydd o osod terfyn. A'r ymateb gan y Comisiwn Ewropeaidd? Wel, maen nhw'n dweud nad atebwyd cwestiynau allweddol. Maen nhw'n dweud nad yw hyn yn cwmpasu rheolaethau rheoliadol sy'n arwain at ffin galed ac yn cwestiynu ai dyma'r cynllun cefnogol, o ystyried bod terfyn amser ar y cynnig. Wel, nid yw hynny'n ddigon da. Mae'r DU yn gorfod rhoi ei holl ymdrechion i gadw ei thŷ ei hun mewn trefn, ac yn anwybyddu'r ffaith mai â'r UE y mae angen inni negodi ag ef, nid â Dominic Grieve a Jacob Rees-Mogg.

Felly, ddwy flynedd ar ôl refferendwm yr UE, nid oes unrhyw gynnig ymarferol ynglŷn â thollau, er gwaethaf y goblygiadau ar gyfer Gogledd Iwerddon, nid oes eglurder ynglŷn ag aliniad y farchnad sengl, ac nid oes unrhyw arwydd o'r bargeinion masnach y dywedwyd wrthym y byddai gwledydd y byd yn baglu dros ei gilydd i'w rhoi i ni. Rydym yn gweld distawrwydd ac oedi, dryswch ac anhrefn, pan mae angen atebion difrifol arnom. Ychwanegwch at hynny y cefnu ar gyfrifoldebau ar y cyd, lle mae Gweinidogion y Cabinet yn cael rhwydd hynt yn ôl pob golwg i leisio barn sydd nid yn unig yn gwrth-ddweud, ond yn ddirmygus o bolisi Llywodraeth y DU, ac mae gennych chi gyfuniad nerthol sy'n tanseilio safbwynt negodi y DU ac yn creu sefyllfa sydd mewn peryg o esgor ar Brexit caled a fydd yn arwain at fuddsoddiad is, llai o swyddi a safonau byw isel, lle mae uwch aelod o Gabinet y DU yn awgrymu y dylai Donald Trymp ddisodli ei Brif Weinidog ei hun, a'r person hwnnw yn dal yn y Cabinet.

Dyna pam, Llywydd, na fydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 1 a gynigiwyd gan Paul Davies, na gwelliant 2 a gynigiwyd gan Caroline Jones. Mae angen i Lywodraeth y DU gyflwyno safbwynt clir, ac un nad yw'n peryglu ein ffyniant economaidd yn y dyfodol. Ni fydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 3 ychwaith. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid wedi ysgrifennu at holl Aelodau'r Cynulliad, rwy'n credu, ynghylch y mater hwn, gan fynd i'r afael â llawer o gamsyniadau ynghylch y cytundeb rhynglywodraethol.

Nawr, Llywydd, rydym yn clywed llawer ynglŷn â pha mor anhyblyg yw 27 gwlad yr UE. Ond mae'r Comisiwn Ewropeaidd wedi nodi'n glir os bydd Llywodraeth y DU yn cyfaddawdu ar eu safbwyntiau y gellir negodi bargen sy'n llawer mwy hael. Felly, mae angen i Lywodraeth y DU wynebu'r realiti ac wynebu'r penboethiaid Brexit ymylol. Mae ar y DU angen arweinyddiaeth ar y mater pwysicaf y mae'n ei wynebu, ac yn haeddu gwell. Mae gennym ni gyfle, gyda'r ddadl hon y prynhawn yma, i alw ar Lywodraeth y DU i ailgynllunio ac ailfeddwl. Mae ar Gymru, a'r DU gyfan, angen Llywodraeth a fydd yn dadlau am berthynas ddeinamig a chadarnhaol gyda'r farchnad sengl, lle mae'r DU yn gwneud ymrwymiad cadarnhaol i weithio gyda 27 aelod yr UE i gadw'r cysondeb â'r farchnad sengl fel gofod rheoleiddio, ac undeb tollau newydd, cadarn gyda'r UE.

Llywydd, mae 'Diogelu Dyfodol Cymru' yn dal i gynnig y sylfaen orau ar gyfer sicrhau'r math cywir o Brexit ar gyfer Cymru ac, yn wir, y DU gyfan. Nid oes unrhyw dystiolaeth—nid oes unrhyw dystiolaeth o gwbl—wedi dod i law i gefnogi bod unrhyw ganlyniad arall yn well na bod mewn undeb tollau. Felly, Llywydd, rwy'n gwahodd y Cynulliad hwn i ailddatgan ei gefnogaeth ar gyfer y dull a amlinellwyd gennym ni.