9. Dadl: Dwy Flynedd ers Refferendwm yr UE

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:10 pm ar 19 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 6:10, 19 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Clywodd y pwyllgor materion allanol dystiolaeth ryw bythefnos yn ôl gan yr Athro John Bell, sy'n arbenigwr cyfreithiol blaenllaw ac yn gweithio ym Mhrifysgol Caergrawnt. Rwy'n credu bod yr hyn oedd ganddo i'w ddweud wedi ei gwneud hi'n glir iawn i mi fod amser yn prysur ddod i ben i'r rhai sy'n ymgyrchu dros roi ail refferendwm i bobl y Deyrnas Unedig. Oherwydd, yn syml, nid yw'n bosib inni wrthdroi'r broses a ddechreuwyd gyda sbarduno Erthygl 50, oni bai ein bod ni hefyd yn mynd drwy'r broses o ymgynghori â Senedd Ewrop ac â 27 o aelodau eraill yr Undeb Ewropeaidd.

Felly, yn ôl yr Athro Bell, y dyddiad olaf y gellid cynnal refferendwm fyddai mis Tachwedd eleni, oherwydd fel arall nid oes amser i Senedd Ewrop drafod a ydynt yn cymeradwyo hynny, pe baem ni yn gwrthdroi'r penderfyniad hwnnw a wnaed ddwy flynedd yn ôl. Hefyd, byddai angen inni gael pleidlais unfrydol gan y 27 Llywodraeth arall, a fyddai'n golygu ymarfer lobïo enfawr gyda'r holl Lywodraethau hyn sydd a dweud y gwir wedi colli ffydd ynom ni oherwydd y ffordd yr ydym wedi troi ein cefnau ar Ewrop. Felly, byddwn yn dadlau bod 'D-day' 31 Rhagfyr 2020 yn edrych yn anochel.

Hoffwn gyfyngu gweddill fy sylwadau i'r materion bara menyn y cyfeiriodd y Prif Weinidog atynt, sef yr hyn y mae'r rhan fwyaf o bobl yn pryderu yn ei gylch, yn hytrach na manylion y materion cyfansoddiadol sydd ynghlwm â gadael Ewrop.

Credaf fod y balchder a welsom ni gan Brif Weinidog y DU dros y penwythnos, wrth ddweud y gellid buddsoddi llawer o arian yn y Gwasanaeth Iechyd Gwladol o ganlyniad i ddifidend Brexit, yn freuddwyd gwrach llwyr, oherwydd rydym ni eisoes wedi gwario'r rhan fwyaf o'r arian y gallem ni ei gael yn ôl oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd. Bydd ei angen arnom i sefydlu asiantaethau rheoleiddio newydd. Rydym hyd yn hyn wedi dibynnu ar sefydliadau yr UE i wneud y gwaith hwnnw, ac mae'n amlwg yn llawer rhatach i'w wneud ar y cyd â 27 gwlad arall nag ydyw i wneud hynny ar ein pen ein hunain.

Rwyf eisiau edrych ar y mater bara menyn pwysicaf, sef bwyd, a'r effaith sylweddol a gafodd Brexit eisoes ar faint o arian y mae'n rhaid i aelwydydd ei dalu am fwyd dim ond oherwydd y dirywiad yng ngwerth y bunt. Mae'r DU yn mewnforio tua 40 y cant o'r bwyd a ddefnyddiwn fel cenedl, a bron y cyfan ohono o'r Undeb Ewropeaidd. Rydym ni'n mewnforio gwerth £9 biliwn o lysiau a ffrwythau o Ewrop, o'i gymharu â £1 biliwn o ffrwythau a llysiau a dyfir yn y Deyrnas Unedig. Mae 95 y cant o'n ffrwythau yn dod o dramor ac mae hanner ein llysiau yn cael eu mewnforio. Pe na fyddem yn gallu aros mewn undeb tollau, byddai hynny'n arwain at gynnydd enfawr ym mhris llysiau a ffrwythau oherwydd y tariffau a osodir yn anochel pe baem yn symud i drefniadau Sefydliad Masnach y Byd.

Wrth edrych ymlaen, fodd bynnag, mae cyfleoedd i lunio ein dyfodol, oherwydd ar hyn o bryd rydym yn sybsideiddio yr holl fwydydd yr ydym ni'n bwyta gormod ohonynt—protein anifeiliaid, braster, olewau a siwgr—ac ychydig iawn o'r pethau y mae angen i ni fwyta mwy ohonyn nhw, yn bennaf cynnyrch garddwriaeth. Felly, nid ydym hyd yn oed yn gwybod ar hyn o bryd a fydd y taliadau colofn 1 yn parhau i gael eu talu, sydd ar hyn o bryd yn 80 y cant o'r holl gymorthdaliadau fferm. Beth fyddai'r effaith ar gynhyrchu ein bwyd os na wneir taliadau colofn 1 mwyach, a sut fyddwn ni'n sicrhau y gallwn barhau i ddarparu diet iach i'n poblogaeth os bydd pethau'n mynd o'i le yn ein perthynas ag Ewrop, y byddwn ni yn dal i fod yn rhan ohoni beth bynnag fydd yn digwydd? Mae'r rhain yn faterion pwysig yr ydym ni yn awr yn eu hwynebu ac y mae angen inni ddechrau cynllunio ar eu cyfer.