Rwyf wedi fy nghymell i gyfrannu'n fyr at y ddadl hon gan y sylwadau a wnaed gan arweinydd Plaid Cymru, sef bod ganddi ei chynllun cyfrwys ei hun, ddwy flynedd yn ôl, i greu ymgyrch a'i bod wedi mynd at y Prif Weinidog i wneud hynny. Dydw i ddim yn ymwybodol o'r sgwrs honno, ond rwy'n synnu ei bod wedi cymryd dwy flynedd iddi ddatgelu'r cynllun cyfrwys hwn.

Byddwn i'n dweud hyn: roedd hi a mi yn eistedd, yn 2011, ar bwyllgor llywio yr ymgyrch datganoli drawsbleidiol Ie dros Gymru, ac roedd hi'n ddigon anodd yn yr ymgyrch honno i gael cymdeithas sifil a'r eglwysi a'r elusennau y soniodd hi amdanyn nhw i weithio gyda'i gilydd mewn unrhyw ffordd effeithiol, ystyrlon, ac roeddwn i ar y pwyllgor hwnnw yn rhannol fel cynrychiolydd cymdeithas sifil. Ffantasi ddeniadol, rwy'n credu, y mae hi'n seilio'r ddadl hon arni. Ers hynny, mae'r Ddeddf lobïo wedi'i phasio, a roddodd lond twll o ofn i sefydliadau elusennol, y gallen nhw gymryd rhan mewn ymgyrch refferendwm. Roeddwn i'n rhan o rai o'r sgyrsiau cynnar, rhyw naw mis cyn y refferendwm, gyda grŵp llac o sefydliadau cymdeithas sifil i weld a oedd rhyw awydd i wneud rhywbeth tebyg ar gyfer refferendwm yr UE, ac nid oedd unrhyw ewyllys i wneud hynny o gwbl. Rwyf i mor feirniadol ag unrhyw un o'r ymgyrch 'aros' ac mor rhwystredig â hi ynghylch y canlyniad, ond mae'n gamsyniad deniadol i awgrymu y gellid bod wedi atal y canlyniad hwnnw pe byddem ni i gyd wedi dod at ein gilydd ar ymgyrch.