Part of the debate – Senedd Cymru am 6:09 pm ar 20 Mehefin 2018.
Diolch. Wel, diolch yn fawr iawn i bawb am gyfrannu, ac i Angela Burns am agor y ddadl—ei theyrnged i gyfraniad aruthrol y gweithlu iechyd a gwasanaethau cymdeithasol wrth nodi 70 mlynedd ers sefydlu'r GIG. Fel y dywedodd, nid yw hyd yn oed y GIG tu hwnt i her a gwelliant. Dywedodd Caroline Jones fod y sefyllfa'n cael ei gwneud yn waeth gan ddiffyg cynllunio ar gyfer y dyfodol, gan roi'r gweithlu dan straen sylweddol. Galwodd Rhun ap Iorwerth yn briodol am i addysg feddygol gael ei darparu ym Mangor. Hoffwn ychwanegu ein bod angen gweld gweithredu'n digwydd hefyd ar y galw gan bwyllgor meddygol lleol gogledd Cymru i ymgorffori cysylltiadau gydag ysgolion meddygol Lerpwl a Manceinion, ac adfer y cyflenwad o feddygon newydd ac ifanc oddi yno, a bydd llawer ohonynt yn dod o ogledd Cymru'n wreiddiol. Clywsom ganddo am ddirmyg Llywodraeth Cymru yn peidio â chyhoeddi nifer y siaradwyr Cymraeg yn y GIG, a nododd mai gan Gymru y mae'r lefel isaf o leoedd hyfforddi meddygon teulu fesul 100,000 o gleifion o blith holl wledydd y DU.
Dywedodd Suzy Davies ein bod yn colli gweithwyr gofal. Mae angen inni wybod faint sy'n dioddef problemau iechyd meddwl. Mae angen inni ddangos bod gwerth cyfartal i yrfaoedd gofal iechyd a gofal cymdeithasol, ac ar gyfer arweinyddiaeth a gwasanaethau integredig. Dr Dai Lloyd—mae angen yr un lefel o barch i bobl sy'n gweithio mewn gwasanaethau gofal fel y GIG, a soniodd am y pwysau ar feddygon iau a'r perygl o'u colli os nad awn i'r afael â hynny. Mohammad Asghar—y pwysau yn sgil cynnydd yn niferoedd cleifion a phoblogaeth sy'n heneiddio, a soniodd am bwysigrwydd gwasanaeth iechyd sydd ar gael am ddim i bawb a'n GIG yn destun eiddigedd drwy'r byd, a dathlodd y ffaith bod Llywodraeth y DU yn llacio rheolau mewnfudo er mwyn recriwtio a chadw meddygon a nyrsys.
Soniodd Mark Reckless wrthym am ei gysylltiadau teuluol, a'i fod yn hanu o deulu o feddygon a nyrsys, soniodd am gyhoeddiad Llywodraeth y DU ynghylch cynnydd mewn termau real o 3.4 y cant yn y cyllid ar gyfer y GIG bob blwyddyn, sy'n cymharu â'r 2.2 y cant yr ymrwymodd y Blaid Lafur iddo yn etholiad cyffredinol diwethaf y DU. Mae'n cyfateb i £1.2 biliwn yn fwy i Lywodraeth Cymru, felly mae angen inni weld ymrwymiad clir gan Lywodraeth Cymru i fuddsoddi hynny yn ein GIG a'n gwasanaethau gofal cymdeithasol.
Rhoddodd Ysgrifennydd y Cabinet y cyfuniad arferol o'r un hen 'weledigaeth hirdymor' ac 'rydym eisiau gweld'. Nid wyf am drafod cyni y tu hwnt i nodi mai Cymru o dan y Blaid Lafur yw'r unig wlad yn y DU i weld gostyngiad mewn termau real yn y gwariant adnabyddadwy ar iechyd. Chi a achosodd y cyni, byddai eich polisïau yn ei wneud yn waeth, ond hyd yn oed gyda'r arian rydych wedi'i gael, chi yw'r unig Lywodraeth yn y DU i fod wedi torri cyllid y GIG mewn termau real.
Mae Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yn dweud wrthym fod bron un o bob tri meddyg teulu yng Nghymru dan gymaint o straen nes eu bod yn teimlo na allant ymdopi o leiaf unwaith yr wythnos. Cafwyd cynnydd yn nifer y gweithwyr cymdeithasol sydd newydd gymhwyso, ond mae 9 y cant o'r holl swyddi gweithwyr cymdeithasol yn wag, ffigur sy'n cynyddu bob blwyddyn. Mae ffigurau diweddaraf y Cyngor Nyrsio a Bydwreigiaeth yn dweud, er bod y nifer ar y gofrestr nyrsys a bydwragedd ar y lefel uchaf ers pum mlynedd, mae'r nifer sy'n gadael y gofrestr yn uwch na'r nifer sy'n ymuno.