9. Datganiad gan y Gweinidog Tai ac Adfywio: Integreiddio Tai, Iechyd a Gofal Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:11 pm ar 26 Mehefin 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 7:11, 26 Mehefin 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn ichi am y cwestiynau hynny. Byddaf i'n dechrau ar ddiwedd eich cyfraniad pan oeddech yn sôn am dai arloesol. Rwy'n credu ein bod ni mewn gwirionedd ar fin chwyldro o ran y ffordd rydym yn adeiladu tai. Mae yna gymaint o ffyrdd newydd cyffrous o adeiladu cartrefi. Mae rhai ohonyn nhw'n cael eu cefnogi trwy ein rhaglen tai arloesol gwerth £90 miliwn. Y ffenestr bresennol ar agor am wythnos arall neu fwy—wythnos neu ddwy arall—felly byddaf yn sicr yn annog busnesau o bob maint i ystyried gwneud ceisiadau i hynny. Rwy'n credu ei bod yn arbennig o addas i fusnesau bach a chanolig oherwydd bod ganddyn nhw hanes hir o groesawu risg ymhell cyn i'r adeiladwyr tai mawr wneud. Fe wnes i gyfarfod â Ffederasiwn y Busnesau Bach yn gynharach heddiw ac roeddwn i'n pwysleisio yr angen iddyn nhw hyrwyddo ymhlith eu haelodau y cyfleoedd sydd ar gael i fusnesau bach a chanolig o dan y rhaglen tai arloesol, oherwydd eu bod yn gyfleoedd gwirioneddol, yn fy marn i.

Gallan nhw hefyd gael mynediad at ein cronfa datblygu eiddo, sy'n gronfa gwerth £30 miliwn, a bydd hon yn galluogi mentrau bach a chanolig, unwaith eto, i gael mynediad cymharol rwydd at gyllid er mwyn cefnogi rhai o'u prosiectau adeiladu. Unwaith eto, fe wnaethom ni gyhoeddi yn ddiweddar y gronfa safleoedd segur, sy'n gronfa gwerth £40 miliwn, a'i bwriad yw agor safleoedd sy'n barod i ddechrau o ran cynllunio, ond am ba bynnag reswm heb eu datblygu—er enghraifft, mae angen gwneud gwaith adfer er mwyn gwneud y tir yn addas ar gyfer adeiladu. Felly, yr elfennau bach hynny sy'n atal y prosiect rhag bod yn hyfyw ar hyn o bryd, ond gyda'r math hwn o gymorth gellid eu gwneud yn hyfyw yn y dyfodol. Gellir ei ddefnyddio hefyd i gynorthwyo mentrau bach a chanolig â'u llif arian parod.

Felly, rwy'n credu bod y rhaglen tai arloesol, er ein bod ni'n cefnogi nifer o wahanol fathau o dai ar hyn o bryd, mae'r cyfan â'r bwriad o roi gwybod i ni lle y mae angen inni fynd yn y dyfodol o ran adeiladu tai ar raddfa a chyflymder mwy o lawer. Felly, o bosibl, gallem ni gyrraedd y pwynt pan fyddwn yn dechrau meddwl, 'Wel, dyma'r tri neu bedwar math o ffordd o adeiladu cartrefi sy'n gweithio'n dda i ni yma yng Nghymru a dyma'r rhai yr ydym ni'n dymuno buddsoddi ynddyn nhw yn y dyfodol, dyma'r rhai lle y gallwn ni gadw sgiliau yma yng Nghymru, lle gallwn ni adeiladu yma yng Nghymru.' Rydym ni newydd gael y datganiad ar goetiroedd, felly gallwn ni fod yn defnyddio pren o Gymru cymaint â phosibl. Rwy'n credu bod hon yn agenda gyffrous iawn o ran tai, yn arbennig o ran tai arloesol. Byddwn i'n dychmygu pan gaiff prosiectau eu dwyn ymlaen o dan y gronfa gofal integredig, bydden nhw'n sicr yn ystyried eiddo un neu ddwy ystafell wely oherwydd, fel y dywed Jenny, dyma'r math o eiddo sy'n brin ac yn fwy addas, yn arbennig, i bobl hŷn.

Fe wnaethoch chi gyfeirio at y diffyg dewis o ran tai pan fydd anghenion pobl yn newid. Unwaith eto, mae hyn yn rhywbeth sy'n gyffrous ynghylch y rhaglenni gofal ychwanegol, a fydd yn cael cymorth ac sydd eisoes wedi cael cymorth, o ran eu gallu i addasu i anghenion pobl wrth i'w hanghenion newid. Unwaith eto, cyfeiriodd Jenny at dechnolegau newydd a'r cyfleoedd cyffrous y gellir eu cyflwyno yno. Es i i Lanelli yn ddiweddar i edrych ar eu cymorth ar gyfer gofal cymdeithasol, ac roedden nhw'n dangos imi rai o'r technolegau y maen nhw'n eu defnyddio. Un oedd oriawr sy'n cefnogi pobl â dementia. Felly, mae ganddo GPS, a gall yr unigolyn ddod i gytundeb â'u teuluoedd, gyda'u gofalwyr, o ran y ffiniau lle y mae'n ddiogel iddyn nhw fynd—felly, ardaloedd y maen nhw'n eu hadnabod yn dda iawn—ac os a phryd y bydd y person yn gadael y ffiniau hynny, rhoddir gwybod i'r teulu, ac mae'n ffordd wych o roi tawelwch meddwl i deuluoedd, ond hefyd rhoi i bobl yr annibyniaeth maen nhw'n ei haeddu. 

Mae cael plant yn ymweld â phobl â dementia, er enghraifft, trwy brosiectau Cyfeillion Dementia, yn fy marn i, yn wych hefyd, a gwn nad y bobl hŷn neu'r bobl â dementia yn unig sy'n cael budd o hynny hefyd. Rwy'n credu bod plant yn sicr yn cael llawer o fudd o hynny, ac mae hynny'n rhywbeth y byddwn i'n ceisio'i hyrwyddo hefyd. Rwyf i hefyd yn cydnabod y sylwadau y gwnaethoch chi ynglŷn â phwysigrwydd yr arolwg seneddol a'r pwyslais gwirioneddol y mae'n ei roi'r ar ofal personol a gofal sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn.