Part of the debate – Senedd Cymru am 4:08 pm ar 27 Mehefin 2018.
Credaf y byddai unrhyw eiddo sy'n cynnwys rhan-berchenogaeth partïon gwahanol ar y rhydd-ddaliad yn cael eu heithrio. Mae hyn yn ymwneud yn unig â pherchnogaeth unigol ar dai newydd.
Mae pawb ohonom yn gwybod mai prynu eiddo yw'r penderfyniad ariannol mwyaf arwyddocaol y bydd y rhan fwyaf o bobl yn ei wneud, felly mae'n hanfodol fod darpar brynwyr yn deall goblygiadau a chanlyniadau llawn prynu eiddo lesddaliad. Felly, ym mis Ebrill y llynedd, galwodd y grŵp seneddol hollbleidiol ar ddiwygio lesddeiliadaeth am roi terfyn ar dai lesddaliad, a diwedd ar renti tir beichus. Ac yna, mewn datganiad ysgrifenedig ym mis Rhagfyr 2017, cyhoeddodd yr Ysgrifennydd Gwladol, Sajid Javid, becyn o fesurau i gyfyngu ar arferion lesddaliad annheg yn Lloegr, gan gynnwys deddfwriaeth yn gwahardd lesddaliadau newydd. Dywedodd:
Mae'n glir fod llawer gormod o dai newydd yn cael eu hadeiladu a'u gwerthu fel lesddaliadau, gan gamfanteisio ar brynwyr tai â chytundebau annheg a rhenti tir cynyddol. Digon yw digon. Mae'r arferion hyn yn annheg, yn ddiangen ac mae angen rhoi'r gorau iddynt.
Felly, mae'r rhain yn eiriau calonogol. Ym maniffesto Llafur Cymru yn 2017, gwnaethom ein safbwynt ninnau'n glir hefyd y byddwn yn cefnogi'r rhai sy'n berchen ar eu cartrefi, gan gynnwys lesddeiliaid sydd ar hyn o bryd heb amddiffyniad rhag cynnydd mewn rhenti tir:
'Bydd Llywodraeth Lafur yn rhoi sicrwydd i lesddeiliaid rhag rhenti tir twyllodrus ac yn rhoi terfyn ar y defnydd arferol o dai lesddaliadol mewn datblygiadau newydd.'
Yn 2016, trafodion lesddaliadol oedd 22 y cant o drafodion eiddo a adeiladwyd o'r newydd. Wrth ymateb unwaith eto mewn dadl yn San Steffan, nododd y Gweinidog tai ar y pryd fod pa un a fydd Cymru'n diddymu lesddeiliadaeth yn fater sydd wedi'i ddatganoli.
Felly, mae'r pŵer yn ein dwylo ni. Mae gennym ymrwymiad maniffesto Llafur i ddeddfu, mae gennym Lywodraeth Lafur Cymru, mae gennym gefnogaeth drawsbleidiol gyffredinol i ddiddymu, ac er na allwn atal pob stori arswyd lesddaliadol y bu'n rhaid i'n hetholwyr ei dioddef, mae gennym gymhwysedd o leiaf i atal y broblem rhag tyfu'n fwy. Mae gennym allu i roi terfyn unwaith ac am byth ar unrhyw ansicrwydd yn y dyfodol ynglŷn â thai lesddaliad. Gallwn anfon neges glir at yr holl ddatblygwyr a thirfeddianwyr yn awr ac yn y dyfodol nad yw lesddeiliadaeth yn opsiwn tai derbyniol yng Nghymru mwyach. Gallwn arwain y ffordd ar y mater hwn, ac anfon neges at weddill y DU—at ddatblygwyr eiddo, at dirfeddianwyr, at yr holl gwmnïau o dramor sy'n ystyried buddsoddi mewn eiddo yng Nghymru ac yn y DU—fod lesddaliad ar dai yn grair o'r gorffennol, a thrwy basio darn syml o ddeddfwriaeth, gallwn ei wneud yn rhywbeth sy'n perthyn i'r gorffennol.