Ac mae'r rhain yn llwyddiannau anhygoel y dylid eu dathlu. Ond eto rydyn ni’n gwybod bod rhagor i'w wneud bob amser. Mae poblogaeth sy'n tyfu ac yn heneiddio yn rhoi mwy a mwy o bwysau ar ein gwasanaethau. Mae cyfradd datblygiad technolegol a meddygol, sy'n gyflymach nag erioed, yn creu cyfle a disgwyliad, ynghyd â mwy o gyfyngderau cyllido ar gyfer gwasanaethau â chyllidebau cyfyngedig a llu o flaenoriaethau sy'n cystadlu. Mewn llawer o ffyrdd, does dim o hyn yn newydd. Bron o'r diwrnod cyntaf un, mae’r GIG wedi cael ei amgylchynu â dadleuon dros arian, cynyddu cyllidebau, a dadleuon dros drefniadau strwythurol a sefydliadol, capasiti a dogni gwasanaethau.

Yr hyn sy'n wahanol nawr, fodd bynnag, yw maint yr her, ei brys a maint y gweithrediad. Y llynedd yng Nghymru roedd tuag 20 miliwn o gysylltiadau â chleifion, mwy na 700,000 o apwyntiadau cleifion allanol cyntaf, mwy na 600,000 o achosion cleifion mewnol a dydd, mwy na 479,000 o alwadau am ambiwlans a mwy na 1 miliwn o bobl yn cael eu gweld yn ein hadrannau damweiniau ac achosion brys, tra'r oedd tuag 82,000 o oedolion a thuag 16,000 o blant yn dibynnu ar gymorth gan ein gwasanaethau gofal cymdeithasol. Rhyngddynt, mae gan y gwasanaethau hyn gyllideb gyfunol o dros £9 biliwn ac maen nhw’n cyflogi gweithlu o dros 170,000 o staff. A hyn oll ar gyfer poblogaeth o ychydig dros 3 miliwn.

A phan ystyriwn heddiw, wrth gwrs, ein bod yn dal i wynebu heriau dros ystod o anghydraddoldebau iechyd. Hoffwn gydnabod nawr y gwaith arloesol sydd wedi cael ei wneud ar y ddeddf gofal gwrthgyfartal yn ardaloedd bwrdd iechyd Cwm Taf ac Aneurin Bevan a'r arwyddion eu bod wir yn cau bwlch ar anghydraddoldebau iechyd, sy’n gamp ryfeddol. Ac mae'n werth myfyrio, wrth gwrs, ar farwolaeth y meddyg teulu o Gymru, Julian Tudor Hart, yn 91 oed ddydd Sul. Fel eraill, cwrddais ag ef a gwnaeth argraff arnaf, ond, yn fwy na hynny, mae effaith ei bapur yn The Lancet yn 1971 ar ddeddf gofal gwrthgyfartal yn parhau i ysgogi dadl a chydnabyddiaeth o’r cyfrifoldeb sydd gennym o hyd i ymdrin ag anghydraddoldebau iechyd.

Rydym yn gwybod bod ateb yr heriau hyn ac ymdopi â’r gwahanol ofynion a ddaw yn y dyfodol yn golygu y bydd ein gwasanaethau’n gorfod newid ac addasu, fel y maent wedi gorfod ei wneud yn y gorffennol. Dyna pam, gyda chefnogaeth drawsbleidiol, y gwnaethom gomisiynu’r arolwg seneddol annibynnol i edrych ar ein system iechyd a gofal, ac, ar ôl cymryd eu cyngor ar yr hyn y mae angen ei newid, rydym wedi treulio rhan gynnar y flwyddyn hon yn gweithio gyda rhanddeiliaid ledled Cymru i ddatblygu ein cynllun hirdymor ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol. Felly, 'Cymru Iachach' yw’r cynllun iechyd a gofal cymdeithasol ar y cyd cyntaf yn y DU. Mae'n nodi camau gweithredu y byddwn yn eu cymryd fel Llywodraeth i gefnogi ein gwasanaethau fel y gallant sicrhau'r trawsnewid sydd ei angen a sicrhau bod ein gwasanaethau’n addas i'r dyfodol.

Wrth i ni fyfyrio ar ein gorffennol a’i ddathlu, mae gennym ddewisiadau i'w gwneud ar gyfer ein dyfodol. Ni all yr ateb fod yn fwy o'r un peth. Ni allwn ganiatáu i fethiant gwasanaethau newid ein GIG. Rhaid inni rymuso a galluogi newid i wella gwasanaethau a chanlyniadau. Ac, yn hollbwysig, rhaid inni wrando ar ein staff a rhoi llwyfan iddynt i arwain dadl gyda'r cyhoedd am y dyfodol.

Pan fyddaf yn cael canmoliaeth am y gwasanaeth iechyd gwladol, mae’r llythyrau a’r sgyrsiau a gaf ynddynt eu hunain yn aml yn cyfeirio at allu technegol anhygoel y gwasanaeth iechyd. Fodd bynnag, maent bob amser yn sôn am bobl. Oherwydd nid brics a morter yw’r gwasanaeth— ein staff, yn anad dim, yw’r gwasanaeth iechyd. Byddai'r GIG yn goroesi hebof fi, ond ni wnaiff oroesi heb ein staff—y meddygon, y nyrsys, y therapyddion, y gwyddonwyr, y staff gweinyddol, y cogyddion, y glanhawyr, y parafeddygon, y porthorion a llawer mwy—yr holl bobl sy'n cadw ein gwasanaeth yn fyw â’u sgiliau, eu hymrwymiad a’u cydymdeimlad, ac mae’n fraint aruthrol i wasanaethu ein staff.

Wrth gwrs, y 70 mawr arall yr ydyn ni’n ei ddathlu eleni yw Windrush 70. Chwaraeodd llawer o'r genhedlaeth Windrush ran ganolog wrth lunio ein gwasanaeth iechyd gwladol, yr un bobl anhygoel sy'n cael gwrthod eu lle yn y Brydain y gwnaethant helpu i’w chreu. Y wlad hon yw eu cartref, ac mae ein gwledydd yn lleoedd gwell oherwydd cenhedlaeth Windrush, ac maent wedi cael eu had-dalu’n wael am eu teyrngarwch. Ni allwn, ac ni wnawn, ganiatáu i’w tynged nhw staenio dwylo’r genhedlaeth hon.

Mae ein GIG a’n sector gofal cymdeithasol yn ffodus o’i weithlu sydd mor fedrus ac amrywiol. Mae gennym hanes cyfoethog o groesawu pobl a gafodd eu geni neu eu hyfforddi y tu mewn a thu allan i Ewrop. Dylem eu gwerthfawrogi am fwy na’u gwasanaeth cyhoeddus ond am eu cyfraniad fel ein ffrindiau a'n cymdogion ym mhob cymuned yr ydyn ni’n byw ynddynt ac yn eu cynrychioli. Dyfyniad enwog gan Bevan yw:

'ni all unrhyw gymdeithas alw ei hun yn gymdeithas wâr mewn gwirionedd os yw’n gwrthod cymorth meddygol i rywun sâl oherwydd diffyg adnoddau.'

Mae'r Llywodraeth hon yn cadw at yr egwyddor honno heddiw, fel bryd hynny. Bydd mwy inni ei wella yma yng Nghymru bob amser, ond rwy’n falch ein bod wedi aros yn driw i ddelfrydau Bevan. Rydyn ni wedi gwrthod y farchnad o blaid system wedi’i chynllunio, rydyn ni wedi cynyddu cyllidebau’n gyflymach na dros y ffin yn ystod y pum mlynedd diwethaf, rydyn ni wedi diddymu taliadau presgripsiwn ac wedi capio costau gofal cymdeithasol.

Ond nid dim ond dyn o eiriau da ac egwyddor oedd Bevan ei hun. Roedd yn rhaid iddo gyfaddawdu â realiti i gyflawni'r gamp o werth parhaol sy'n cyffwrdd ac yn gwella bywydau pob un ohonom. Pe bai yma heddiw, rwy’n credu y byddai’n cydnabod yr angen i wella ac i beidio â chael ein gadael gyda'r hyn sydd gennym yn hytrach na'r hyn yr ydym yn ei haeddu. Rwy’n credu y byddai’n cydnabod y frwydr o syniadau a’r gwrthdaro rhwng gwerthoedd. Rwy’n sicr y byddai'n cydnabod ein gwerthoedd, yn eu cefnogi ac yn ymladd drostynt.