Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 3 Gorffennaf 2018.
Mae'n wych o beth eich bod wedi llwyddo i siarad â 2,000 o bobl, ond, fel yr ydych yn ei ddweud yn eich datganiad, er bod yna rai ardaloedd o arfer da, mae gormod o bobl yn gorfod brwydro am gefnogaeth ac addasiadau i'r gwasanaethau sydd eu hangen arnyn nhw i'w galluogi i fyw bywyd cyffredin. Dim ond megis dechrau ar ei daith y mae cynhwysiant i raddau helaeth iawn. Rhagorol oedd gweld ddoe, yng Ngwobrau Jo Cox, mai'r sawl a enillodd y wobr am fynd i'r afael ag unigrwydd oedd mam bachgen awtistig a oedd yn awyddus i gymryd rhan mewn gemau pêl-droed wedi'u trefnu. Gwyddai na fyddai ef byth yn ffynnu mewn senario prif ffrwd, a bellach mae hyn wedi datblygu yn academi bêl-droed brif ffrwd a ddefnyddir gan nifer mawr o deuluoedd sydd â phlant awtistig, gyda chymorth gan Ddinas Abertawe, sy'n darparu hyfforddwr anabledd. Mae hyn yn amlwg yn rhywbeth i'w ddathlu, a da iawn i Andrea Smith.
Yr wythnos diwethaf ymwelais ag Autistic Spectrum Connections Cymru, sydd â chanolfan ar y Stryd Fawr yng nghanol dinas Caerdydd ac yn darparu gwasanaeth i bobl ar y sbectrwm awtistig ledled y de-ddwyrain. Byddwn yn wir yn hoffi dathlu'r gwaith y maen nhw'n ei wneud. Tra'r oeddwn i yno, cwrddais â phobl sy'n cymryd rhan yn y grŵp ysgrifennu creadigol, ac roedd peth o'r gwaith o ansawdd gwobr Booker yn bendant. Dywedodd un o'r bobl yno wrthyf mai dim ond un diwrnod yr wythnos y bydd yn mynd yno oherwydd bod ganddo gymhlethdodau iechyd eraill, a hwn oedd yr unig ddigwyddiad cymdeithasol iddo bob wythnos. Cyfarfûm â phobl hefyd sydd yn sefydlu menter gymdeithasol busnes arlwyo oherwydd eu bod yn dweud nad oes unrhyw reswm pam na ellir talu'r gyfradd ar gyfer y swydd i bobl ag anableddau, yn hytrach na disgwyl iddyn nhw weithio fel gwirfoddolwyr—wyddoch chi, ardderchog.
Cyfarfûm hefyd ag un o raddedigion Oxbridge sy'n cynghori cyflogwyr a gweithwyr ynghylch y disgwyliadau rhesymol y mae'n rhaid i'r ddwy ochr eu cyflawni i sicrhau eu bod yn gwneud llwyddiant o'r contract cyflogaeth, ac yn cadw pobl ag anableddau mewn swyddi, gan esmwytho unrhyw gamddealltwriaeth a allai arwain fel arall at eu diswyddo. Rhaid inni gofio bod rhai o'r bobl fwyaf disglair ar y sbectrwm awtistig. Mae Saga Norén, y ditectif yn y gyfres deledu Broen, yn dangos hynny. Mae'n golygu eu bod nhw, mewn rhai ffyrdd, yn gallu gwneud y gwaith yn well na phobl nad ydyn nhw ag awtistiaeth.
Felly, maer llawer i'w ddathlu. Rwy'n siŵr y bydd y rhaglen mewn dwylo da gyda Gwenda Thomas, oherwydd gwn ei bod hi'n gwerthfawrogi'r model cymdeithasol o ymdrin ag anabledd yn hytrach na'r model meddygol, a chredaf fod hynny'n eithriadol o bwysig. Fy nghwestiwn i chi yw: sut fyddwch yn sicrhau na fydd pobl ag anableddau yn cael eu tangynrychioli mewn rhaglenni sgrinio fel sgrinio ceg y groth, y fron a'r coluddyn? Oherwydd os oes anhawster dysgu ganddyn nhw, mae'n bosibl na allan nhw ddeall y llythyr a gaiff ei anfon iddyn nhw na deall ychwaith bwysigrwydd sgrinio i sicrhau eu bod yn osgoi clefydau difrifol.