Gaf i groesawu eich datganiad, arweinydd y tŷ, ar yr adolygiad rhywedd? Mae'n arbennig o berthnasol i eleni, gyda chanmlwyddiant y bleidlais i fenywod. Ddydd Sadwrn diwethaf, siaradais mewn digwyddiad dysgu oedolion, a fy thema oedd: 'Enillon ni'r bleidlais 100 mlynedd yn ôl. Dewch inni ennill cydraddoldeb i fenywod yng Nghymru heddiw.'

Roedd yr opera Rhondda Rips it Up, y gwelodd rhai ohonom ni hi— opera Opera Cenedlaethol Cymru—yn dweud wrthym am fywyd Margaret Mackworth, neu Arglwyddes Rhondda fel y daeth hi i fod, a osododd y blwch post yng Nghasnewydd ar dân fel rhan o'i phrotest fel swffragét. Cafodd ei hanfon i'r carchar ac aeth ar streic newyn, ond rhyddhawyd hi dan Ddeddf y gath a'r llygoden. Y brif thema ar ddydd Sadwrn, unwaith yr oeddem wedi sôn ychydig am swffragetiaid yn ein cymunedau a ffigurau hanesyddol a gafodd effaith o'r fath ac a'n galluogodd i fod yno ac i drafod y ffordd ymlaen—. Y prif bwynt trafod ddydd Sadwrn oedd ar faterion sy'n ymwneud â Chymru heddiw, o ran cydraddoldeb rhwng y rhywiau, a dyna lle bydd fy nghwestiynau yn codi mewn perthynas â'ch adolygiad.

Edrychaf ymlaen at ddarllen yr adroddiadau a gyhoeddwyd gennych heddiw. Nid wyf ond wedi gallu darllen crynodeb adolygiad rhywedd Chwarae Teg. Ond yn arbennig, gwnaed argraff arnaf gan faniffesto Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod, ac mae hynny'n datgan bod ganddo—y maniffesto a'r rhwydwaith—weledigaeth ar gyfer Cymru lle caiff pob menyw a merch ei thrin yn yr un modd, byw yn ddiogel rhag trais ac ofn, ac yn gallu cymryd rhan yn llawn yn yr economi. Felly, arweinydd y tŷ, ydych chi'n credu y bydd canlyniadau'r adolygiad rhywedd, cam 1 ac yna symud ymlaen i gam 2, yn ein helpu i symud i gyflawni—? Ni allwn ond symud, cymryd camau i gyflawni'r weledigaeth honno. Rydym yn cydnabod hynny. A fydd yn helpu i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau rhwng y rhywiau a amlygwyd yn y maniffesto hwnnw?

Mae'n werth edrych unwaith eto ar yr anghydraddoldebau hynny. Mae 55 y cant o ferched saith i 21 oed yn dweud bod stereoteipio ar sail rhyw yn effeithio ar eu gallu i ddweud eu barn. Mae 52 y cant o fenywod yn adrodd am ddioddef aflonyddu rhywiol yn y gweithle. Rydym yn gwybod bod gennym gyfrifoldeb, nid yn unig y Llywodraeth ond yma yn y Cynulliad hwn i fynd i'r afael â'r materion Me Too sydd wedi dod allan eleni. Bydd un o bob tair menyw yng Nghymru yn dioddef trais corfforol neu rywiol ar ryw adeg yn eu bywydau. A'r un sydd mor anodd inni i fynd i'r afael ag ef, ac na allwn ymdrin ag ef ar ein telerau ein hunain o ran Llywodraeth Cymru: mae bwlch cyflog rhwng y rhywiau o 15 y cant yng Nghymru. Mae tâl fesul awr cyfartalog menywod yng Nghymru yn £10.57, o'i gymharu â £12.75 ar gyfer dynion. A ydych yn credu y bydd eich adolygiad yn ein helpu i symud ymlaen o ran sicrhau ymrwymiad i haneru'r bwlch cyflog rhwng y rhywiau, fel y cynigir gan Rwydwaith Cydraddoldeb Menywod yn eu maniffesto? Allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad ar y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yn Llywodraeth Cymru—yn wir, mae gan y Comisiwn gyfrifoldeb yma—a sut y gallwn ymdrin â hynny'n uniongyrchol?

Yn awr, rydych wedi dweud, ac rwy'n ddiolchgar am hynny, bod Siân Gwenllian a minnau yn cyd-gadeirio, a Suzy Davies yn ogystal—y grŵp trawsbleidiol newydd ar fenywod. Ddydd Iau croesawyd Laura McAllister i siarad ar ei phanel arbenigol ar 'Senedd sy'n gweithio i Gymru'. Rwy'n falch o weld yr argymhelliad yn adroddiad cryno cam 1 Chwarae Teg, sy'n dweud y dylai Llywodraeth Cymru ddeddfu ar gyfer gweithredu'r panel arbenigol ar gyfer diwygio'r Cynulliad. Wel, gwyddom, unwaith eto, mai mater i'r Cynulliad yw bwrw ymlaen â hyn. Gobeithiaf y bydd yr adolygiad rhywedd yn ein galluogi i fynd â hyn ymlaen o ran rhai o'r argymhellion sy'n canolbwyntio ar y rhywiau, a byddwn yn sôn am adennill cynrychiolaeth 50/50 dynion a menywod yn y Cynulliad hwn. Cyflawnwyd hynny yn 2003. Rhaid i ni adennill hynny, ac os yw hynny'n cynnwys edrych ar yr argymhellion hynny ynghylch cwotâu, rhannu swyddi, yna felly y bo. Mae angen inni symud ymlaen.

Yn olaf ar y maes hwn, rydym wedi cymryd camau i fynd i'r afael â melltith trais yn erbyn menywod yng Nghymru, ond mae realiti trais yn erbyn menywod yn llym. Rwyf yn noddwr ar Atal y Fro, fy grŵp Cymorth i Fenywod lleol a Bawso. A allwch fy sicrhau y bydd yr argymhellion yn yr adolygiad rhywedd yn cael eu datblygu? Rwy'n meddwl bod hyn yn berthnasol i'r pwynt a wnaethoch yn eich datganiad am wneud gwell defnydd o ysgogiadau Llywodraeth. Gallwn gael deddfwriaeth, gallwn gael arian, gallwn gael polisi y byddwn yn ei gymeradwyo, ond mae'n ymwneud â sut y defnyddiwn y liferi hynny o'r Llywodraeth i sicrhau ein bod yn rhoi rhywedd wrth wraidd ein polisïau. A allwn ni weld newid sylweddol yn Llywodraeth Cymru i gyflawni hyn? Wrth gwrs, mae hynny'n cynnwys yr argymhellion y dylai Llywodraeth Cymru adolygu a, lle bo angen, atgyfnerthu deddfwriaeth a dyletswyddau presennol, gan gynnwys Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) (2015).

Felly, yn olaf—mae'n ddrwg gennyf, diolch i chi, Ddirprwy Lywydd—mae llawer mwy y gallwn ei ddatblygu, ond byddwn yn falch iawn ar gyfer yr hyn y gobeithiaf y cytunir arno yn ein grŵp trawsbleidiol, y gallwn eich helpu chi i ddatblygu hyn o ran yr adolygiad rhywedd.