Yn ystod tymor diwethaf y Llywodraeth, fe wnaethom ni gyrraedd ein targed i adeiladu 10,000 o gartrefi fforddiadwy. Rydym ni wedi ymrwymo i darged uchelgeisiol o gyflenwi 20,000 o gartrefi fforddiadwy eraill yn ystod y tymor Llywodraeth hwn. Er mai megis dechrau yr ydym ni, ac na allwn ni fforddio bod yn hunanfodlon, rwy’n hyderus y gallwn ni gyflawni hyn drwy barhau i gydweithio'n agos gyda'r partneriaid sy'n ymwneud â darparu tai.

Rydym ni'n gwneud y buddsoddiad mwyaf erioed, sef £1.7 biliwn, mewn tai yn y tymor Cynulliad hwn tuag at wella cartrefi sy'n bodoli eisoes a datblygu cartrefi newydd. Y llynedd yn unig, fe wnaethom ni fuddsoddi £124 miliwn yn ein rhaglen grantiau tai cymdeithasol, a chyfalaf cyfwerth â £55 miliwn yn ein grant cyllid tai. Hefyd, rydym ni wedi diogelu tai cymdeithasol ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol ac ar gyfer y bobl sydd eu hangen fwyaf, gan ddiddymu'r hawl i brynu a'r hawl i gaffael.

Rydym ni hefyd yn cydnabod pwysigrwydd ymdrin ag amrywiaeth o wahanol anghenion tai. Rydym ni’n gwybod mai yr hyn sydd ar rai pobl ei eisiau yw cymorth i brynu eu cartref eu hunain. Mae Llywodraeth Cymru bellach yn cefnogi amrywiaeth o gynhyrchion sy'n anelu at helpu pobl i ddod yn berchnogion tai: cynnig a gafodd ei ehangu ddiwedd mis Chwefror pan lansiais i’r cynlluniau Rhentu i Brynu—Cymru a Rhanberchenogaeth—Cymru. Mae Cymorth i Brynu—Cymru wedi bod yn llwyddiant mawr. Erbyn diwedd mis Mawrth 2018, roedd y cynllun wedi cefnogi adeiladu a gwerthu bron i 6,900 o gartrefi, a bydd yn gwneud cyfraniad sylweddol at gyrraedd ein targed o 20,000 o gartrefi fforddiadwy.

Rydym ni'n cydnabod bod angen inni barhau i fuddsoddi mewn tai, gan fod hyn yn creu manteision amlwg i’r economi ac yn cefnogi'r diwydiant adeiladu a'r gadwyn gyflenwi gysylltiedig. Rwy’n gweithio gydag awdurdodau tai lleol i'w helpu i ddechrau adeiladu niferoedd mawr o dai cyngor yn gyflym am y tro cyntaf ers degawdau. Hoffwn i awdurdodau lleol fod yn fwy uchelgeisiol yn y maes hwn. Mae ganddyn nhw ran hanfodol i’w chwarae o ran canfod yr angen am dai ychwanegol, ond maen nhw hefyd mewn sefyllfa dda i ganfod dulliau creadigol o ymateb i'r angen hwn a chryfhau ein cymunedau.

Un o'r heriau allweddol sy'n ein hwynebu fel cenedl yw lleihau carbon ym mhob sector, ac nid yw tai’n ddim gwahanol. Os ydym ni eisiau cyflawni ein cyfrifoldebau o ran newid hinsawdd, mae angen inni weithredu ar fyrder i weld sut y gallwn ni gyflwyno cartrefi carbon isel a di-garbon i’r cyflenwad prif ffrwd cyn gynted â phosibl. Mae ein rhaglen dai arloesol wedi dechrau’n dda gan edrych ar atebion posibl i rai o'r heriau hyn. Mae rhai o'r prosiectau rydym ni eisoes wedi eu hariannu yn gyffrous iawn. Mae'r gwaith hwn wedi cynnwys datblygu gwell dealltwriaeth o'r materion ymarferol sy'n gysylltiedig â gweithgynhyrchu ac adeiladu oddi ar y safle, ac rwy’n edrych ymlaen at weld dyluniadau arloesol a syniadau arloesol hyd yn oed mwy beiddgar yn cael eu cyflwyno yn y flwyddyn i ddod, a bydd gen i fwy i'w ddweud wrth yr Aelodau yn ddiweddarach eleni cyn gynted â bod gwaith craffu wedi’i wneud ar y cynigion hyn.

Ers dod i'r swydd, rwyf wedi cael y cyfle i wrando ar lawer o safbwyntiau am y cyfleoedd sydd gennym ni i gydweithio â phartneriaid i wella darpariaeth yn y sector tai. Mae hyn wedi bod yn hynod ddiddorol ac wedi peri imi feddwl, ac mae wedi rhoi golwg go iawn imi ar rai o'r heriau allweddol sy'n ein hwynebu. Rydym ni eisoes wedi cyflawni llawer, ac mae gennym dargedau uchelgeisiol ar gyfer y tymor Llywodraeth hwn, ond wrth inni edrych at y dyfodol rwy’n glir bod angen gwneud mwy i gyflymu'r gwaith o adeiladu tai o bob math. 

Rydym ni'n wynebu heriau penodol wrth geisio ymateb i'r angen cynyddol o ran darparu tai fforddiadwy. Felly, mae'n bwysig ein bod ni weithiau’n camu’n ôl i ystyried a ydym ni’n mynd ati yn y ffordd orau bosibl, ac a ydym ni’n defnyddio ein hadnoddau yn y modd mwyaf effeithiol, yn enwedig o ystyried effaith barhaus cynni. Dyma pam, ym mis Ebrill, y cyhoeddais adolygiad o'r trefniadau presennol yn y sector tai fforddiadwy.

Rwyf wedi sefydlu panel annibynnol sylweddol i oruchwylio'r gwaith hwn. Bydd hyn yn sicrhau bod yr adolygiad yn dryloyw ac yn gadarn, a bydd y panel yn argymell newidiadau, fel y gwelant orau, ac rwy’n disgwyl i'r panel lunio adroddiad erbyn diwedd Ebrill 2019. Fy mwriad yw y dylai’r adolygiad ddiogelu ein polisïau cyflenwi tai ar gyfer y dyfodol a sicrhau ein bod ni’n buddsoddi yn y rhaglenni cywir yn fwy hirdymor, gan ddefnyddio ein hadnoddau yn y ffordd orau. Tasg y panel adolygu yw datblygu barn annibynnol, ond rwyf wedi pwysleisio bod angen i’w canfyddiadau fod yn seiliedig yn llwyr ar ymgysylltiad eang â’r sefydliadau tai ac â phawb sy'n poeni am dai yng Nghymru, ac sy’n gwerthfawrogi ein hamgylchiadau unigryw.

Mae arbenigedd a brwdfrydedd enfawr, yn ogystal â llawer o egni a syniadau, yn y sector tai ac ymhlith tenantiaid, ac mae'n bwysig ein bod yn manteisio ar hynny er mwyn dod o hyd i’r ffordd orau ymlaen. Rwy’n falch ein bod wedi gallu ffurfio panel sy'n cynnig croestoriad mor gryf o sgiliau ac arbenigedd sy'n rhychwantu ehangder y meysydd y bydd yr adolygiad yn eu hystyried. Fel rwyf fi wedi ei ddweud o'r blaen wrth y Siambr, cadeirydd y panel fydd Lynn Pamment, uwch bartner yn swyddfa Caerdydd PricewaterhouseCoopers. Mae gan yr aelodau wir ddirnadaeth o ran y problemau cyflenwi tai yng Nghymru ac ymhellach i ffwrdd, ac atebion i'r problemau hynny.

Mae’r panel yn y broses o sefydlu cyfres o feysydd ffrwd gwaith. Bydd y ffrydiau gwaith hyn yn cynnwys aelodau o bob rhan o’r sector tai er mwyn cyfrannu at waith yr adolygiad. Bydd meysydd i’w hymchwilio’n fanwl yn cynnwys yr angen am dai, dulliau adeiladu modern, cyfraddau ymyrraeth grantiau, polisïau rhent, a defnyddio tir y sector cyhoeddus. Anfonwyd y rhestr lawn o’r holl ffrydiau gwaith a nodwyd gan y panel at holl Aelodau'r Cynulliad yr wythnos diwethaf.

Yn ogystal â’r grwpiau gwaith, bydd y panel adolygu’n ymgysylltu'n helaeth â sefydliadau tai sy'n ymwneud â darparu tai fforddiadwy, yn ogystal â grwpiau tenantiaid. Mae aelodau'r panel yn awyddus i gyfrannu at ddigwyddiadau a chynadleddau lle bo hynny'n bosibl. Hoffen nhw hefyd fanteisio ar yr wybodaeth helaeth yr ydym ni’n gwybod sy'n bodoli mewn sefydliadau tai, ac ymhlith y bobl y maen nhw'n eu cynrychioli.

Felly, byddwn yn annog yr Aelodau hefyd i fod yn rhan o'r adolygiad ac i gynnig eu barn. Rwy’n gwybod bod pob plaid yn y Siambr hon yn poeni am ddiwallu anghenion tai. Rydym ni i gyd yn gwerthfawrogi’r her o wneud y gorau â’n hadnoddau cyfyngedig, ac rwy’n gobeithio y bydd pawb yn achub ar y cyfle i roi eu barn a darparu tystiolaeth i’r panel ei hystyried.

Mae’r panel adolygu yn y broses o alw am dystiolaeth. Caiff yr hysbysiad hwn ei anfon at restr eang o randdeiliaid y penderfynwyd arni ac at bobl y credir y bydd yr adolygiad o fudd iddyn nhw. Rwy’n gwybod bod y Cadeirydd yn awyddus i’r adolygiad fod yn fodd i bawb a hoffai gyfrannu at y drafodaeth ar y pwnc hollbwysig hwn gael y cyfle i wneud hynny.

I gloi, Llywydd, hoffwn ychwanegu y bydd y panel yn sicr yn edrych yn agos iawn ar y cyfraniadau yn y ddadl heddiw wrth gamu i'r dyfodol. Diolch.