Part of the debate – Senedd Cymru am 2:21 pm ar 17 Gorffennaf 2018.
Yn gyntaf oll, a gaf i ofyn i arweinydd y tŷ sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu cadw'r Aelodau yn gyfredol am ddatblygiadau proses Brexit? Mae pethau'n danbaid iawn yn San Steffan, ac maen nhw'n mynd ar wyliau yn gynnar—efallai byth i ddychwelyd, pwy a ŵyr? Gawn ni weld. Ond mae'n bwysig ein bod yn deall, wrth i bethau cael eu negodi a'u trafod—er y gallai hyn ddigwydd ym mis Awst, oherwydd bod gweddill yr Undeb Ewropeaidd yn sicr yn mynd ar wyliau ym mis Awst. Ond bydd gennym ni, yn gynnar ym mis Medi, ychydig mwy o fanylion ar rai o'r cytundebau hyn. A gawn ni ymrwymiad y caiff o leiaf ddatganiadau ysgrifenedig eu cyhoeddi gan Lywodraeth Cymru i'n cadw ni i gyd yn gyfredol fel y gallwn ni ddilyn y materion hynny? Wrth gwrs, byddwn ni'n gadael gwleidyddiaeth San Steffan i fan arall ar hyn o bryd. Ond nodwch hyn. Pe bai'r Democratiaid Rhyddfrydol wedi troi lan i bleidleisio ddoe, yna byddai gennym senario gwahanol iawn heddiw, efallai, o ran symud pethau ymlaen—[Torri ar draws.] O diar. [Chwerthin.]
Mae'r ail fater yr hoffwn ei godi gyda hi yn ymwneud llawer mwy â maes ei Llywodraeth hi. Am y trydydd tro yn olynol, mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi rhoi amod ar gyfrifon adnoddau naturiol Cymru, y corff hwn y mae'r Prif Weinidog newydd ddweud ei fod wedi ymsefydlu'n wych. Dair gwaith yn olynol mae eu cyfrifon wedi bod yn gymwys am gontractau pren. Rydym ni'n deall o ble mae hyn yn dod. Ond mae'r ffaith bod yr Archwilydd Cyffredinol yn dweud nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn cymryd ei farn o ddifrif hyd yn oed ar ôl i amod gael ei roi arnyn nhw deirgwaith, rwy'n credu bod hyn yn dweud llawer am rai methiannau yn y sefydliad hwnnw. Mae'n rhaid imi ddweud fy mod i'n credu bod rhywbeth o'i le yn llywodraethu Cyfoeth Naturiol Cymru erbyn hyn. Rwyf wedi colli pob amynedd gyda nhw. Maen nhw yn dal i fy sicrhau y caiff y pethau hyn eu gwneud ac y caiff gwersi eu dysgu, ac mae gennym ni set arall o gyfrifon ag amod arnyn nhw.
Fe ges i gwynion gan gontractwyr pren yn fy rhanbarth i fy hun, gan gynnwys yn Nwyfor Meirionnydd, am broblemau gyda'r contractau sy'n cael eu gosod. Rwyf wedi mynd â nhw at y Gweinidog; mae'r Gweinidog yn dweud wrthyf i a fy etholwr, 'Wel, defnyddiwch drefn gwynion Cyfoeth Naturiol Cymru.' Wel, gallaf ddweud wrthych fod y drefn gwynion honno wedi dod i ben a phasiwyd y manylion ymlaen i'r cyfryngau bellach, oherwydd credaf fod rhywbeth mawr iawn o'i le yma ac mae angen i'ch Llywodraeth chi fynd i'r afael â hyn. Felly, a gawn ni ddatganiad—mae'n rhy hwyr i ofyn am ddatganiad llafar bellach, ond datganiad ysgrifenedig, yn sicr—gan y Gweinidog ar yr hyn y mae'n ei wneud i fynd i'r afael â'r ffaith nad yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymddangos i fod wedi rhoi trefn ar ei bethau, nad yw'n ymddangos bod y strwythurau llywodraethu priodol ar waith, ac nad yw'n cyflawni sector coetiroedd iach i Gymru?