5. Pa lefel o flaenoriaeth a roddir i'r portffolio addysg wrth benderfynu ar ymrwymiadau gwario Llywodraeth Cymru? OAQ52531

Diolch i John Griffiths am hynny. Mae dyraniadau i'r portffolio addysg yn cael blaenoriaeth uchel wrth osod y gyllideb, ond mewn oes o gyni di-ildio, mae'n rhaid eu hystyried ochr yn ochr â'r angen i fuddsoddi yn ein gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol, mewn tai ac mewn trafnidiaeth, mewn ynni a'r amgylchedd, i grybwyll ond rhai o'r anghenion dybryd.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n deall ei bod yn hynod o anodd dyrannu cyllid yn yr oes hon o gyni a'r holl bwysau sy'n mynd law yn llaw â hynny. Serch hynny, credaf y dylai addysg gael cyfran fwy o gyllideb Llywodraeth Cymru na'r hyn a ddarperir ar hyn o bryd. Credaf y byddai hynny'n cyd-fynd â Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, gan y byddai mwy o wario ar addysg yn paratoi ein plant i ffynnu yn eu gyrfaoedd ac i gael gwell iechyd a gwell ansawdd bywyd yn gyffredinol. Credaf hefyd ei fod yn wariant ataliol o ran dysgu gydol oes. Yn ogystal, mae adroddiad gan Brian Morgan a Gerry Holtham a fu'n edrych ar beth sy'n gweithio ar gyfer datblygu economaidd ledled y byd yn dod i'r casgliad mai'r penderfynydd mwyaf mewn perthynas â llwyddiant economaidd yw lefel uchel o wariant ar addysg. Felly, gyda'r math hwnnw o gefndir, a wnewch chi, yn y dyfodol, ystyried a ddylai addysg a dysgu gydol oes gael cyfran fwy o gyllideb Llywodraeth Cymru?

Wel, Lywydd, mae John Griffiths yn gwneud achos argyhoeddiadol dros wariant ar addysg, ac mae wedi gwneud yr achos hwnnw'n rheolaidd yn y Siambr hon dros y blynyddoedd diwethaf. Bydd yn gwybod, ar ochr gyfalaf ein cyllideb, mai rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, gan gymryd band A a band B gyda'i gilydd, yw'r buddsoddiad mwyaf a wnawn ar draws y cyfrifoldebau sydd gan Lywodraeth Cymru, ac mae hynny'n arwydd o'r flaenoriaeth uchel a roddwn i addysg a dysgu gydol oes. O ran gwariant refeniw, lle y cadarnhaodd llythyr yr archwilydd cyffredinol at y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus fod toriad o 10.5 y cant wedi bod i'n cyllideb dros y degawd diwethaf, mae'r dewisiadau hyd yn oed yn fwy anodd. Ond gallaf ei sicrhau, wrth wneud y penderfyniadau anodd hynny, nad yw'r achos y mae'n ei wneud a'r achos sy'n cael ei ailadrodd gan Ysgrifennydd y Cabinet gyda'r cyfrifoldeb hwnnw byth yn cael ei anwybyddu.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae pwyllgor addysg y Cynulliad wedi nodi pryderon efallai nad yw cyllid y grant datblygu disgyblion sydd wedi'i anelu at helpu disgyblion tlotach yn sicrhau gwerth am arian yng Nghymru. O gofio bod trechu tlodi yn un o nodau craidd allweddol Llywodraeth Cymru, pa ystyriaeth a roddwyd wrth bennu'r gyllideb addysg i sicrhau bod y grant datblygu disgyblion yn cyflawni ei nod o wella canlyniadau cyrhaeddiad disgyblion o'r cefndiroedd tlotaf, nid yn unig er mwyn cynorthwyo eu cyrhaeddiad addysgol ond hefyd eu hiechyd a'u lles yn y dyfodol? Diolch.

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn. Cytunaf â'r pwyllgor ei bod yn bwysig iawn canolbwyntio nid yn unig ar y mewnbynnau—yr arian a wariwn ar rywbeth—ond ar yr effaith y mae'r gwariant hwnnw'n ei chael, a gallaf ei sicrhau, yn y trafodaethau dwyochrog a gaf gyda'r holl gyd-Aelodau o'r Cabinet yn ystod y broses o bennu'r gyllideb, nid yn unig ein bod yn ystyried faint o adnoddau rydym yn eu dyrannu i unrhyw faes, ond ein bod yn ystyried yr effaith a gaiff y gwariant hwnnw hefyd. Os down ar draws rhaglenni lle nad ydym yn credu bod y gwariant yn cael yr effaith honno, rydym yn archwilio sut y gellir eu hailgalibro. Rwy'n falch iawn o'r buddsoddiad y mae'r Llywodraeth hon yn ei wneud drwy'r grant datblygu disgyblion yn darparu ar gyfer y disgyblion sy'n dod o rannau mwyaf difreintiedig ein cymunedau. Rwyf am i'r arian hwnnw gael yr effaith fwyaf posibl, a gwn fod yr Ysgrifennydd Cabinet sy'n ymwneud ag ef yn gweithio'n galed iawn i sicrhau bod hynny'n digwydd.

Mi oeddwn i’n falch iawn bod Plaid Cymru wedi llwyddo i sicrhau buddsoddiad ychwanegol o £30 miliwn mewn arian cyfalaf, fel rhan o’n cytundeb ni ar y gyllideb atodol, er mwyn ehangu addysg Gymraeg. Rydw i, erbyn hyn, wedi cael cadarnhad bod pob un awdurdod lleol yng Nghymru wedi ymgeisio am gyfran o’r arian yna—yn wir, bod cyfanswm y ceisiadau dros £100 miliwn. Felly, leiciwn i ofyn i'r Ysgrifennydd Cabinet beth mae hynny'n ei ddweud wrthym ni ynglŷn â'r galw sydd yna am fwy o fuddsoddiad mewn addysg Gymraeg. Pa neges mae hynny'n ei anfon i chi fel Ysgrifennydd Cabinet wrth i chi ystyried eich cyllideb y flwyddyn nesaf? A wnewch chi ystyried o leiaf parhau â'r math yna o fuddsoddiad yn y flwyddyn sydd i ddod, os nad ydych chi mewn sefyllfa hyd yn oed i'w gynyddu e?

Y neges rydw i'n tynnu mas o hynny yw'r llwyddiant rydym ni wedi'i gael yma yng Nghymru i dyfu'r nifer o bobl sydd eisiau cael addysg drwy gyfrwng yr iaith Gymraeg. Mae hynny'n rhywbeth pwysig ac yn rhywbeth trawsbleidiol yma yn y Cynulliad rydym ni wedi gweithio'n galed i'w hybu. 

Bydd yr Aelod yn cofio mai un o'r achosion cryfaf dros y buddsoddiad ychwanegol o £30 miliwn mewn addysg cyfrwng Cymraeg oedd y byddai'n rhyddhau adnoddau mewn blynyddoedd dilynol fel y gallwn greu ffrwd newydd o fuddsoddiad yn y sector cyfrwng Cymraeg, nid yn unig ar gyfer y £30 miliwn, ond ar ôl hynny. Felly, nid yw'n syndod clywed y bu lefel uwch o geisiadau am arian na'r swm o arian sydd yn y gronfa, ond oherwydd y ffordd rydym wedi gwneud hyn, golyga y bydd cyfleoedd nid yn unig yn ystod y flwyddyn honno ond dros y blynyddoedd dilynol, ac rwy'n siŵr y bydd y cynlluniau hynny nad ydynt ar frig y rhestr pan fydd penderfyniadau'n cael eu gwneud, a lle na fydd angen yr arian ar unwaith, o bosibl—y byddwn yn edrych hefyd i weld beth y gallwn ei wneud i barhau i fuddsoddi yn y sector hwn, gan mai dyna oedd y bwriad ar gyfer yr arian.