Part of the debate – Senedd Cymru am 3:19 pm ar 18 Gorffennaf 2018.
Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Y llynedd, cafodd Cyfoeth Naturiol Cymru eu beirniadu gan y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus am roi contract gwerth £39 miliwn i BSW Timber yn y Bontnewydd-ar-Wy heb gystadleuaeth. Nid oedd yn cynrychioli gwerth am arian, ond cafodd ei gyfiawnhau ar y sail y byddai'r cwmni'n buddsoddi mewn melin lifio newydd, a fyddai o fudd i'r diwydiant yn gyffredinol. Nid ydynt wedi cadw'r addewid hwnnw. Bellach rydym yn darganfod bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gwneud yr un peth eto. Mae Swyddfa Archwilio Cymru yn dweud wrthym yn awr fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi dyfarnu 59 o gontractau lle na cheir unrhyw dystiolaeth fod hyn wedi cael ei wneud am bris y farchnad, a dyfarnwyd rhai contractau heb dendr. Roedd 21 o'r rhain i BSW Timber, yr un cwmni a dorrodd ei addewid yn y cytundeb diwethaf. Beth sy'n digwydd yn Cyfoeth Naturiol Cymru? Mae cael eu cyfrifon wedi'u cymhwyso am y drydedd flwyddyn yn olynol yn ddigynsail ac yn warthus a dweud y gwir. Rwy'n cael trafferth meddwl am esboniad pam y gallai hyn fod yn digwydd. A allai fod yn llygredd neu anghymhwysedd? Ond ymddengys bod adran goedwigaeth Cyfoeth Naturiol Cymru wedi colli rheolaeth; nid yw'r rheolaethau archwilio mewnol yn addas i'r diben. Ble mae'r bwrdd yn hyn oll? Ar ôl y perfformiad truenus gerbron y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, gadawodd y prif weithredwr blaenorol, Emyr Roberts, er iddo gael taliad olaf mawr, ac mae hynny'n anodd i'w lyncu. Caf fy nghalonogi gan farn yr archwilwyr fod y prif weithredwr newydd, Clare Pillman, wedi ymateb mewn ffordd sy'n awgrymu ei bod o ddifrif ynghylch y problemau o'r diwedd, ond beth am y cadeirydd, Diane McCrea? Ble mae hi wedi bod? Sut y gallai adael i hyn ddigwydd eto? Hi oedd wrth y llyw y llynedd. Rwy'n credu y dylai hyn wneud inni feddwl yn ddwys ynglŷn â chreu sefydliadau mawr fel hyn. Pe bai hwn yn unrhyw sefydliad arall—pe bai'n awdurdod lleol, byddem yn eu gwneud yn destun mesurau arbennig. Felly, hoffwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet—. Credaf fod hon yn sefyllfa ddifrifol dros ben. Rwy'n ddig iawn ac mewn penbleth pam fod hyn wedi digwydd am y drydedd flwyddyn yn olynol, a buaswn yn gobeithio ei bod yn rhoi ystyriaeth ddifrifol iawn i hyn, a chredaf y dylai fod atebolrwydd gan yr uwch arweinwyr ar lefel y bwrdd ac ar lefel weithredol y sefydliad hwn, sy'n ymddangos fel pe bai wedi colli rheolaeth.