3. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am fargen ddinesig Bae Abertawe? OAQ52649

Mae'r pedwar awdurdod lleol wedi cyrraedd carreg filltir gyda chymeradwyaeth eu cytundeb cyd-bwyllgor, a dyna'r cam pwysig i ryddhau cyllid gan y Llywodraeth.

Diolch yn fawr iawn am hynna, o gofio ein bod ni gryn ffordd i mewn i oes y cytundebau hyn. Mae'n drueni eu bod hi wedi cymryd cyhyd â hynny, ond, serch hynny—. Mae'r Sefydliad Materion Cymreig wedi dadlau bod yn rhaid cael mwy o fuddsoddiad, ymchwil ac arloesi i ni fod ag unrhyw obaith o gyrraedd 100 y cant o'n galw am ynni o ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2035, ac mae'r prosiect cartrefi fel gorsafoedd pŵer yn un agwedd ar fargen ddinesig bae Abertawe.

Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd Llywodraeth y DU £36 miliwn ychwanegol ar gyfer Prifysgol Abertawe, sydd, wrth gwrs, yn bartner yn y fargen, gan ddod â'r buddsoddiad i £100 miliwn mewn wyth mlynedd, fel y gall y brifysgol arwain ar arloesedd ym maes ynni ar gyfer y DU. Fe'i croesawyd gan Tata Steel, Abertawe ei hun, a Coastal Housing, ac rwy'n yn siŵr eich bod chithau'n ei groesawu hefyd, ond mae'n dangos bod y fargen ddinesig yn ysgogi diddordeb gan bartïon eraill mewn buddsoddi. A allwch chi ddweud wrthym ni sut mae eich ymweliadau tramor wedi helpu i wneud yr un peth o rannau eraill o'r byd?

Wel, gadewch i mi roi rhai enghreifftiau i chi. Os edrychwn ni ar yr Unol Daleithiau, rwyf i wedi treulio llawer o amser yn siarad gyda'r cwmnïau sy'n buddsoddi, yng Nghymru yn arbennig, o America, a'r un fath gyda Japan. Rwyf i wedi treulio llawer o amser gyda chwmnïau yn Ewrop sy'n buddsoddi yng Nghymru, yn eu plith Airbus, er enghraifft, Ford, rwyf i wedi eu cyfarfod Toyota, ac mae'r holl sefydliadau hyn yn gwerthfawrogi'n fawr presenoldeb Prif Weinidog neu Weinidog Llywodraeth, gan fod Gweinidog Llywodraeth yn gallu agor drysau nad yw swyddogion ac nad yw asiantaethau yn gallu eu hagor.

Beth yw'r canlyniadau? Y ffigurau buddsoddi uniongyrchol o dramor gorau ers 30 mlynedd, ac mae'r ffigurau hynny yn siarad drostynt eu hunain, a diweithdra ar 3.8 y cant. Ni ellid bod wedi dychmygu hynny yn y dyddiau cyn datganoli.

Mae hi'n sôn, yn briodol—ac mae'n iawn i ddweud y byddwn yn cefnogi'r fenter y mae hi wedi ei disgrifio—ond byddai morlyn bae Abertawe wedi bod yn ffordd dda iawn o fwrw ymlaen â chynyddu faint o ynni sy'n cael ei gynhyrchu o ffynonellau adnewyddadwy, ac fe'i gwrthodwyd gan y Llywodraeth Geidwadol, gan atal ein siawns o arloesi, o arwain y byd mewn technoleg benodol, creu 1,000 o swyddi, ac, wrth gwrs, nifer fawr iawn o gartrefi a gweithfeydd gweithgynhyrchu wedi'u pweru gan ynni adnewyddadwy. Mae hynny'n rhywbeth yr wyf i'n ei resynu'n fawr, ac mae'n eithriadol o bwysig bod Llywodraeth y DU yn parhau i adolygu'r penderfyniad y mae wedi ei wneud a rhoi'r un chwarae teg i Gymru ag y mae eisiau ei roi i'r DUP.

Rwyf i wrth fy modd bod y pentref llesiant gwerth £200 miliwn yn Llanelli sydd, trwy ei arloesedd yn argoeli i fod yn esiampl i Gymru gyfan, ymhlith y prosiectau cyntaf i gael eu cyflwyno o dan y cais. Rwyf i wedi bod yn trafod gyda'r Cyngor sut y gallwn ni wneud yn siŵr ei fod yn cysylltu â gweddill Llanelli ac nad yw'n troi'n rhyw fath o ddatblygiad cyrion tref; mae'r traffig yn yr ardal eisoes yn ddwys yn ystod oriau brig. Felly, a wnaiff y Prif Weinidog wneud yn siŵr bod y cynlluniau newydd ar fetro de Cymru yn cydblethu â'r datblygiadau o amgylch y pentref llesiant?

Byddant yn hanfodol. Yn yr un modd ag unrhyw ddatblygiad o'r maint hwn, ni all fod yn gwbl seiliedig ar geir—mae yn llygad ei le. Mae gennym ni Ddeddf Teithio Llesol (Cymru) 2013. Mae'n eithriadol o bwysig, wrth i ni fwrw ymlaen â'r metro, bod cysylltiadau bws priodol, cysylltiadau trên lle bo hynny'n briodol ac, wrth gwrs, cyfleoedd ar gyfer teithio llesol. Ni ellid cymryd unrhyw ddatblygiadau fel y pentref llesiant, o ystyried y ffaith ei fod yn bentref llesiant, yn gyfan gwbl o ddifrif pe na byddai teithio llesol yn rhan o neges ac ethos y pentref llesiant hwnnw. Felly, mae yn llygad ei le i ddweud mai'r peth olaf yr hoffwn ei weld yw datblygiad yn creu lefelau annerbyniol o draffig, yn bennaf oherwydd nad oes dewis arall i bobl ond gyrru. Mae'n rhaid i ni greu'r dewisiadau eraill hynny.

Ar yr un un trywydd â Lee Waters, i fod yn deg. Wrth gwrs, yn ogystal â'r fargen ddinesig ei hun, mae'r pedwar awdurdod lleol yn ne-orllewin Cymru yn cydnabod bod trafnidiaeth hefyd yn rhywbeth y mae angen iddynt ei datrys ar lefel rhanbarthol, ac mae yna astudiaeth dichonolrwydd i fetro bae Abertawe a Chymoedd y gorllewin. Mae hyn yn amlwg yn gam pwysig ymlaen wrth ddatblygu system drafnidiaeth gyhoeddus fodern yn ne-orllewin Cymru i gyplysu'r math o ddatblygiad y mae Lee yn sôn amdano. Fodd bynnag, hyd yma, nid oes braidd dim manylion wedi'u cyhoeddi ers i'r gwaith yma ddechrau ar yr astudiaeth dichonolrwydd. Pryd ydych chi'n rhagweld y bydd y cyhoedd yn cael gwybod am gynnydd ar y project yma ac yn cael cyfle i drafod unrhyw syniadau neu gynlluniau?

Mae hynny'n rhywbeth, wrth gwrs, i'r awdurdodau lleol symud yn ei flaen. Rydym ni'n mynd i weithio gyda nhw er mwyn gweithredu ar y cynlluniau, ond mae hynny lan iddyn nhw ar hyn o bryd. Ac nid wyf yn dodi bai arnyn nhw, ond mae e lan iddyn nhw i sicrhau eu bod nhw'n cynhyrchu cynllun sydd yn effeithiol ac yn gyhoeddus.