4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Y Cynllun Cyflawni ar Awtistiaeth wedi'i Ddiweddaru a'r Cod Ymarfer Awtistiaeth

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:44 pm ar 25 Medi 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 3:44, 25 Medi 2018

Diolch, ac mae'n rhaid dweud bod sawl elfen o'r datganiad rydym ni wedi'i gael gennych chi heddiw yn bositif ynddyn nhw eu hunain, ond rydw i'n meddwl mai yr hyn sy'n bwysig i'w gofio ydy eu bod nhw, yng ngolwg llawer o bobl, yn cynnwys fi, yn syrthio'n fyr o'r hyn a allai gael ei ddarparu drwy ddeddfwriaeth benodol. Rydych chi, drwy'r ffordd rydych chi'n ymwneud â hyn, yn sôn am ddiagnosis a gwasanaethau cefnogi uniongyrchol fel y pethau pwysig. Wrth gwrs, mae yna lawer mwy na hynny iddi hi, a dyna pam rwy'n meddwl bod angen deddfwriaeth. Rydym ni'n sôn am yr angen i gael gwared ar rwystrau i bobl awtistig rhag gallu chwarae rhan lawn mewn cymdeithas.

Mae angen rhoi rhagor o amddiffyniad i bobl efo ASD yn erbyn penderfyniadau sy'n cael eu gwneud sydd ddim yn cymryd i ystyriaeth niwroamrywiaeth. Mae o'n ymwneud â, o bosib, newid arferion recriwtio, er enghraifft. Mae o'n golygu sylweddoli bod penderfyniadau ynglŷn â phob mathau o feysydd o wasanaeth cyhoeddus yn gallu cael effaith ddofn iawn ar bobl sydd ag awtistiaeth. Er enghraifft, mi glywais i am yr effaith mae newid neu dynnu gwasanaethau trafnidiaeth i ysgol yn ei gael ar blant efo ASD. Mae'r newidiadau yna yn gallu cael effaith ddofn ar blentyn awtistig. Rŵan, nid yw trafnidiaeth ysgol yn wasanaeth i bobl ag awtistiaeth, ond mae penderfyniadau ynglŷn â hynny yn gallu cael effaith ddofn.

Cwpwl o gwestiynau cyffredinol, mewn difrif. Mi rydych chi yn dweud eich hun bod y cod rydych chi eisiau ei ddatblygu yn mynd i allu cael 'dylanwad sylweddol'—dyna eich geiriau chi—ar lle a sut mae awdurdodau lleol a byrddau iechyd yn blaenoriaethu adnodau, a sut maen nhw'n darparu gwasanaethau ac adnoddau. Ond a wnewch chi gyfaddef bod cael dylanwad sylweddol yn syrthio yn fyr iawn o'r gwarantau fyddai'n cael eu cynnig drwy ddeddfwriaeth? Ac mi ydych chi, wrth wrthod, ar hyn o bryd—gobethio y gallwn newid eich meddwl chi—mynd lawr y llwybr o gefnogi'r llwybr o gael deddfwriaeth ar wahân, yn dweud y byddai deddfwriaeth ar wahân yn gosod gofynion rhy llym a fyddai yn gwneud niwed i'r gwelliant rydym yn ei weld, yn eich tyb chi, ar hyn o bryd. Ond a wnewch chi dderbyn mai oherwydd bod pobl yn methu â gweld ein bod ni ar lwybr digonol o welliant y mae pobl—mwyafrif llethol teuluoedd y bobl sydd ag ASD neu bobl awtistig—yn teimlo bod angen deddfwriaeth benodol?