Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 2 Hydref 2018.
Yn anffodus, mewn datganiad, ni allaf wneud hynny. Ond rwy'n credu y byddwch chi'n parhau i ddadlau'r achos dros ganolbwyntio ar ein cynefin, a byddaf innau'n parhau i ddadlau'r achos dros, 'Dylem weithredu o ewyllys da fel hyn yn ein cynefin a thramor hefyd.'
Ond gadewch imi fynd ar drywydd rai o'r pwyntiau lle credaf y cawsom gytundeb gwirioneddol arnynt. Roeddech yn sôn am y trawsnewid—sut yr ystyriwn ni enghreifftiau da fel Ysbyty'r Tywysog Philip? Credaf i mi grybwyll yn fy nghyfraniad cynharach bod enghraifft Ysbyty'r Tywysog Philip a llawer o rai eraill a welaf wrth i mi deithio o amgylch Cymru—nid yw'n enghraifft unigryw mwyach—yn cael ei hysgogi gan arian yr ICF, ac weithiau'n cael eu hysgogi, mae'n rhaid imi ddweud, gan fyrddau iechyd ac awdurdodau lleol, heb fod cyllid yr ICF yn ei wneud ei hun. Y rheini, trwy eu partneriaeth ranbarthol yn gweithio nawr, sydd weithiau wedi penderfynu cyflwyno hynny. Os edrychwch chi, er enghraifft, ar gadw'n iach gartref Cwm Taf, heb lawer o arian ychwanegol, maen nhw wedi cyflwyno hynny ar draws ardaloedd eang, ond nid yn gwbl gyffredinol. Felly, rydym yn gobeithio y bydd y rhaglen drawsnewid sydd gennym, a gefnogir gan £100 miliwn o gyllid, yn caniatáu hyn i godi hyd at gyfradd lefel ranbarthol ac yn cael ei hefelychu hefyd. Felly, mae'r hyn sy'n aruchel a newydd yn dod yn gyffredin a phrif-ffrwd. Ond, wrth gwrs, nid yw cyllid ICF o £80 miliwn y flwyddyn hon, a'r gronfa drawsnewid o £100 miliwn dros y ddwy flynedd nesaf, yn ddim o'u cymharu â £9 biliwn yn y gyllideb iechyd a gofal cymdeithasol. Felly, os oes modd inni mewn gwirionedd gael y pethau hyn wedi eu prif ffrydio i'r gyllideb honno, i'r meddylfryd hwnnw, yna rydym mewn gwirionedd wedi torri asgwrn cefn hyn. Ac rwy'n dechrau gweld—Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a minnau, sy'n mynd ar deithiau diddiwedd o'r wlad ar y cyd yn siarad â'r byrddau partneriaeth rhanbarthol—rydym yn gweld nawr eu bod nhw'n gynyddol berchnogi'r broses hon eu hunain ac yn dod atom ni ac yn dweud, 'Dyma'r hyn yr ydym yn credu y gallwn ei wneud, nid yn unig gydag arian ychwanegol, ond fel rhan o'r cyllid craidd, oherwydd hynny fydd yn gwneud gwahaniaeth i bobl hŷn.'
Ond mae gennym ni hefyd, wrth gwrs, yn sail i hyn, y Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant. Ni allaf gymryd unrhyw glod am hynny—rhoddwyd hynny ar waith gan ragflaenwyr yn y Cynulliad blaenorol—ond rwy'n dweud wrthych chi, pan ymwelais â chyfleuster preswyl Hafod yng Nghaerffili tua dau neu dri mis yn ôl, aeth y bachgen ifanc oedd yn ein dangos ni o gwmpas, Geraint, â ni i ymweld â theulu ag unigolyn â dementia: yn gwbl wahanol i'r hyn fyddech chi efallai wedi ei weld flynyddoedd yn ôl, oherwydd roedd gan y gŵr bonheddig a gyflwynwyd i mi ddementia cynyddol—roedden nhw'n gwybod o drafodaethau gydag ef, ond hefyd gyda'i deulu, ei fod yn arddwr brwd iawn, ac wedi bod felly erioed. Felly, roedden nhw wedi paratoi cynllun unigol iddo—roedd y cynllun unigol, yn unol â Deddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant—cynllun unigol iddo ef a'i deulu, yn golygu mai ef mewn gwirionedd oedd yr un â chyfrifoldeb am yr holl waith garddio o gwmpas y lle. Y budd iddo ef, o ran ei annibyniaeth ac urddas a statws, oedd nad oedd yn cael ei ystyried yn rhywun a eisteddai yno'n dawel—ac nid oedd angen llawer iawn o feddyginiaeth ac ati arno; roedd yn rhan annatod o redeg y cyfleuster hwnnw, yn rhan bwysig ohono—ac roedd aelodau ei deulu wrth eu bodd ac roedd ef wrth ei fodd.
Felly, rydym yn dechrau gwneud y pethau hyn yn ymarferol, ond mae pethau eraill y gallwn eu gwneud hefyd. Er enghraifft, yn ogystal â'r rheoliadau RISCA yr ydym yn eu rhoi gerbron yn y fan hon ar hyn o bryd, mae gennym strategaeth gwella cartrefi gofal sy'n mynd rhagddi a fydd—. Nid yw'n fater o ddweud ein bod yn cyrraedd pwynt ac yn ei dderbyn—gwelliant cyson ydyw, ac rwy'n gobeithio y bydd llawer o'r Aelodau yma, wrth iddyn nhw ymweld â chartrefi preswyl y dyddiau hyn, yn gweld y gwahaniaeth sydd yn y dull gweithredu. Ac ar ben hynny, rydym yn ychwanegu cofrestru'r gweithlu gofal cartref ac yn symud ymlaen at gofrestru a phroffesiynoli gweithlu'r cartrefi preswyl. Bydd yr holl bethau hyn yn cael effaith sylweddol ar ansawdd bywyd ein pobl hŷn.
Ac yna, ar gyfer y rheini sy'n byw yn annibynnol yn eu cartrefi eu hunain, y cyllid cyfalaf a gyhoeddodd y Gweinidog tai a minnau yn ddiweddar fydd yn galluogi awdurdodau lleol i weithio gyda chymdeithasau tai gydag arian cyfalaf i ddarparu cymunedau sy'n gyfeillgar i dementia, er enghraifft. Felly, nid oes rhaid i hynny fod o reidrwydd mewn cartref preswyl, gallai fod mewn bwthyn lle cânt gymorth i fyw yn annibynnol, gyda darpariaeth ddigidol gofleidiol i gadw llygad arnyn nhw ac ati: ffyrdd newydd o feddwl, yn canolbwyntio'r arian ar y canlyniadau iawn. A chan ddod yn ôl at bwynt Dai, ni fyddwn yn cyrraedd yno dros nos, ond mae hon yn ffordd wahanol o feddwl sy'n rhoi'r unigolyn yn y canol—dymuniadau ydyn nhw, dyheadau ydyn nhw—ac yna rydych yn ei saernïo o'u cwmpas nhw, ac rydym yn dechrau gwneud pethau diddorol iawn.