Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 3 Hydref 2018.
Rwy'n cydnabod yn llwyr fod pobl wedi pleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd yn 2016. [Torri ar draws.] Nid wyf yn eu hanwybyddu o gwbl, ond nid wyf yn credu eu bod wedi pleidleisio dros golli eu swyddi, a dyna un o ganlyniadau gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb. Credaf ei fod yn fater cymhleth tu hwnt a gyflwynwyd—. [Torri ar draws.] Na. Roedd yn fater cymhleth iawn. Roedd ceisio'i roi mewn refferendwm—. Nid oes ond angen i chi gofio pa mor anodd oedd hi ar garreg y drws i gael sgwrs nad oedd angen iddi barhau am hanner awr oherwydd ei fod yn fater mor gymhleth. Digwyddodd y trychineb gwreiddiol pan benderfynodd David Cameron gynnal refferendwm ar y mater yn lle gorfod dioddef y rhaniad yn y Blaid Geidwadol. Ond rydym lle'r ydym, felly rhaid inni fwrw ymlaen â'r sefyllfa sydd gennym.
Cafwyd rhai manteision i bleidlais Brexit, ac un ohonynt yw ei bod wedi gostwng gwerth y bunt gan helpu i ddiogelu ein diwydiant dur, felly mae hynny'n rhywbeth y dylem i gyd fod yn ddiolchgar amdano. Ond nid yw hynny'n golygu nad yw gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb yn rhywbeth y byddai bron bawb yn y Siambr hon yn ei ystyried yn gwbl annerbyniol, gan gynnwys Paul Davies gobeithio. Felly, credaf fod angen inni sicrhau'r fargen orau a allwn wrth gwrs, a dyna pam y dylem gefnogi ein Hysgrifennydd Cabinet dros Gyllid a'r gwaith rhagorol y mae'n ei wneud yng Nghyd-bwyllgor y Gweinidogion i geisio llywio rhyw fath o ymddygiad rhesymegol gan Lywodraeth y DU yn y ffordd y mae'n mynd i effeithio ar y setliad datganoli. Ond rwy'n credu o ddifrif ein bod yn twyllo ein hunain os credwn, fel Aelodau o'r Siambr hon, fod gennym unrhyw ddylanwad dros yr hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud. Mae ganddynt broblem rhy fawr eu hunain.
Mae gennyf beth cydymdeimlad â Mrs May, sydd wedi gorfod treulio dwy flynedd yn ceisio meddwl am ffordd o sgwario'r cylch yn ei phlaid ei hun, sy'n golygu, yn anffodus, nad yw hi wedi cael digon o amser i wrando'n ofalus iawn ar yr hyn y mae 27 aelod yr UE yn ei ddweud. Felly, nid wyf yn deall—ni allaf weld sut y bydd Plaid Geidwadol seneddol y DU yn uno y tu ôl i ba fargen bynnag y bydd Mrs May yn llwyddo i'w tharo drwy gyfrwng cytundeb nad yw'n gwrth-ddweud yr ymrwymiadau a nodwyd yng nghytundeb heddwch Dydd Gwener y Groglith. Felly, yr unig ffordd y gall osgoi gadael yr UE heb gytundeb o gwbl, ac rwy'n siŵr nad yw am wneud hynny, fyddai dibynnu ar y Blaid Lafur seneddol a'i chwe amod cefnogaeth. Nawr, rwy'n credu bod galwad y Blaid Lafur am etholiad cyffredinol yn gwbl ofer, gan nad yw'r Blaid Geidwadol byth yn mynd i bleidleisio dros gynnal etholiad cyffredinol cyn 2022, ac felly pleidlais y bobl, gwerinbleidlais, refferendwm arall yw'r unig ffordd allan o sefyllfa wleidyddol gwbl ddiddatrys, na welsom mo'i thebyg erioed yn ystod ein hoes ni, er ei fod wedi digwydd o bosibl yn y 1920au, 1930s.
Felly, rhaid inni baratoi ar gyfer y posibilrwydd o ryw fath o refferendwm er mwyn cael rhyw fath o ateb i'r broblem sydd ar fin digwydd ddiwedd mis Mawrth y flwyddyn nesaf—[Torri ar draws.] Nid yw heb risg. Ceir y posibilrwydd o anghydfod sifil oherwydd teimladau dyfnion pobl ynglŷn â'r mater hwn. Felly, mae angen i'r rheini ohonom sy'n poeni am hyn wneud popeth yn ein gallu rhwng nawr a'r adeg honno i estyn allan at yr holl bobl a bleidleisiodd mewn ffordd wahanol i'r ffordd yr oeddem eisiau iddynt ei wneud er mwyn sicrhau bod—[Torri ar draws.]—na—i sicrhau ein bod yn gallu cael trafodaeth wâr ar y mater hwn, ar y materion sy'n ein hwynebu. Rwy'n ei chael hi'n anodd iawn deall sut y pleidleisiodd ffermwyr Cymru i ymwrthod ag 80 y cant o'u hincwm, a ddôi iddynt o'r polisi amaethyddol cyffredin, ond mae'n ffaith eu bod wedi gwneud hynny, felly mae bai ar bawb ohonom am beidio â chyfathrebu'n ddigon clir beth fyddai canlyniadau'r ffordd y byddem yn pleidleisio. Roedd pobl yn meddwl bod hyn yn rhywbeth y byddem yn gallu ei wrthdroi y tro nesaf, fel gydag etholiadau cyffredinol, ond ni allwn wneud hynny—. Mae'n broblem wirioneddol ddifrifol. Ni allwn ddiystyru'r posibilrwydd o wrthdaro os na ellir ei ddatrys drwy ddull arall, ac yn absenoldeb etholiad cyffredinol, ac nid wyf yn credu y bydd hynny'n digwydd, mae'n ymddangos i mi mai rhyw fath o werinbleidlais yw'r unig ffordd o ddatrys hyn.