Diolch, Dirprwy Lywydd, am alw arnaf i siarad yn y ddadl hynod o bwysig hon, sy'n edrych ar sut y mae hi arnom ni yng Nghymru ac sy'n edrych ar y rhaglen ddeddfwriaethol. Hoffwn longyfarch y Llywodraeth ar y cynnydd a wnaed. Hoffwn ganolbwyntio ar un neu ddau o faterion.

Tai yw un o'r materion mwyaf yr wyf i'n ymdrin ag ef yn fy swyddfa etholaeth, ac rwyf yn sicr bod hynny'n wir yn achos llawer o Aelodau'r Cynulliad hwn. Mae bod â chartref diogel yn un o'r blociau adeiladu sylfaenol mewn cymdeithas ac fe wn i fod Llywodraeth Cymru wedi gwneud llawer o waith yn y maes hwn. Rwy'n croesawu'n arbennig y ffaith ein bod wedi diddymu'r hawl i brynu eleni—ym mis Ionawr eleni—a fydd yn cadw'r stoc o dai cyngor, sydd wedi prinhau'n sylweddol, i'r rhai sydd eu hangen fwyaf. Rwy'n credu bod hynny'n gam blaengar a beiddgar iawn ar ran y Llywodraeth, ac rwy'n gobeithio y bydd mwy o'r stoc sy'n weddill yn aros yn nwylo'r awdurdodau lleol o ganlyniad.

Rwy'n croesawu hefyd yr ymdrechion i atal digartrefedd, ac rwy'n sylwi bod yr adroddiad blynyddol yn dweud bod mwy na 16,000 o deuluoedd yng Nghymru wedi osgoi digartrefedd yn llwyddiannus. Fe wn i fod y ddeddfwriaeth hon yn destun edmygedd mawr mewn rhannau eraill o'r DU a'i bod wedi'i mabwysiadu mewn rhai ohonyn nhw, oherwydd bod rhoi dyletswydd ar awdurdodau lleol i atal pobl rhag mynd yn ddigartref yn amlwg yn allweddol—i weithredu cyn iddi fynd yn rhy hwyr.

Un o achosion digartrefedd yw ansicrwydd deiliadaeth ymhlith tenantiaid yn y sector rhentu preifat, a gwn fod y Llywodraeth yn trafod cael gwared ar adran 21, y cymal troi allan heb fai, fel y'i gelwir. Mae'n bwysig iawn bod y Llywodraeth yn bwrw ymlaen â hyn oherwydd bod llety rhent, sef lle yr oeddem ar un adeg yn disgwyl i fyfyrwyr ac efallai pobl ifanc yn eu swyddi cyntaf fyw ynddo, ond sydd erbyn hyn, mewn llawer o achosion yn lle ar gyfer teuluoedd â phlant ac ar gyfer pobl anabl a phobl hŷn i fyw ynddo. Yn wir, ceir 460,000 o bobl yng Nghymru yn byw yn y sector rhentu preifat, ac yn amlwg rwy'n credu bod yn rhaid i ni fel Llywodraeth wneud yn sicr na ddylen nhw ofni cael eu troi allan heb reswm da. Ceir tystiolaeth hefyd bod adran 21 yn cael effaith anghymesur ar fenywod, sy'n fwy tebygol o fod â phlant dibynnol ac a fydd yn dioddef amodau tai gwael mewn rhai achosion, ac yn ofni cael eu troi allan mewn modd dialgar hefyd os ydynt yn cwyno. Gwn fod y Llywodraeth wedi mynd i'r afael â'r mater penodol hwnnw.

Felly, rwyf yn gobeithio y bydd y Llywodraeth yn bwrw ymlaen i gael gwared ar achosion o droi allan heb fai, oherwydd fel y mae pethau ar hyn o bryd, gall teuluoedd gael eu troi allan ar ôl chwe mis, gan amharu ar fywyd y teulu a gwaith ysgol y plant o ganlyniad. Rwy'n croesawu hefyd y targed i ddarparu 20,000 o gartrefi mwy fforddiadwy dros y tymor Cynulliad hwn, ac rwyf yn falch iawn bod Cyngor Caerdydd yn adeiladu'r tai cyngor cyntaf mewn cenhedlaeth i helpu i fynd i'r afael â'r rhestr aros yng Nghaerdydd, sy'n cynnwys bron i 8,000 o bobl.

Fodd bynnag, rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn inni sicrhau bod y tai newydd hyn yn cael eu hadeiladu mewn ffordd gynaliadwy. Daeth SPECIFIC, sydd wedi ei leoli ym Mhrifysgol Abertawe,—yr wythnos diwethaf rwy'n credu—i'r Cynulliad i ddweud wrthym am y ddarpariaeth o adeiladau ynni gweithredol, sy'n defnyddio ynni solar a gaiff ei integreiddio i'r adeilad a thechnolegau storio i ddarparu gwres, pŵer a thrafnidiaeth yn y fan lle mae'n cael ei defnyddio. Felly, mae gennym ni bellach y dechnoleg i godi adeiladau effeithlon o ran ynni, ac rwy'n credu y dylai pob adeilad a godir yng Nghymru gan ddefnyddio cyllid cyhoeddus fod yn adeilad ynni gweithredol. Felly, mae'n arwydd o gynnydd aruthrol fod y technolegau hyn wedi'u datblygu yma, ac rwy'n credu y dylem ni sicrhau y dylai pob adeilad cyhoeddus fod yn adeilad ynni gweithredol.

Yn olaf, fe hoffwn i droi at hawliau plant, ac rwyf yn croesawu'r cynnydd o ran hawliau plant a wnaed yng Nghymru. Rwyf yn credu bod Cymru wedi arwain y ffordd mewn gwirionedd o ran hawliau plant, drwy benodi'r Comisiynydd Plant cyntaf yn y DU, sicrhau bod cynghorau ysgol yn yr ysgol, pasio mesur hawliau plant a phobl ifanc, sy'n golygu ein bod yn ystyried plant ymhob deddfwriaeth yr ydym yn ei chynllunio. A hoffwn hefyd groesawu'r cynnydd y bwriedir ei wneud o ran y ddeddfwriaeth i wahardd cosbi plant yn gorfforol. Fel y gŵyr y Prif Weinidog, y mae hyn yn rhywbeth yr wyf i wedi ymgyrchu amdano ers blynyddoedd lawer, ond rwyf yn falch iawn bod y Cynulliad hwn, y Llywodraeth hon, yn awr yn bwriadu, mewn gwirionedd, i hyn ddwyn ffrwyth.