Diolch. Wel, fel y dengys yr adroddiad hwn, mae bron i ddwy ran o dair o droseddwyr Cymru yn cael eu cadw yng Nghymru ac roedd gan 70 y cant o'r holl droseddwyr a gadwyd yng Nghymru gyfeiriad yng Nghymru cyn mynd i'r ddalfa.

Wrth gyfeirio at raddau'r problemau pellter sy'n wynebu pobl Cymru mewn carchardai, mae'n darparu enghraifft o 44 o droseddwyr gwrywaidd o sir y Fflint a gedwir mewn gwahanol garchardai yn Lloegr. Fodd bynnag, roedd dros dri chwarter o'r rhain wedi eu carcharu yng ngogledd-orllewin Lloegr gyfagos, a dros 40 y cant yng Ngharchar ei Mawrhydi Altcourse gerllaw. Yn ystod fy ymweliadau blaenorol â CEM Altcourse, gwelais waith wedi'i dargedu uned ailsefydlu Gogledd Cymru. Wrth gwrs, fe fyddai'n niweidiol ac yn wrthgynhyrchiol pe byddai troseddwyr yn cael eu gwahanu yn ôl lle'r oeddent yn byw o'r blaen. Hefyd, ni fyddai dull o'r fath yn ystyried yr ystyriaethau ymarferol sy'n berthnasol pan wneir penderfyniadau ynghylch lle caiff carcharor ei gadw. Mae ein gwelliannau, felly, yn nodi agenda Llywodraeth y DU ar ddiwygio carchardai ac yn cydnabod yr angen am ateb traws-ffiniol i'r materion a nodwyd yn adroddiad Canolfan Llywodraethiant Cymru. Nid yw diwygiadau Llywodraeth y DU yn ymwneud â chynyddu capasiti ond y mae'n ymwneud â disodli carchardai sy'n heneiddio ac sy'n aneffeithiol gydag adeiladau addas ar gyfer gofynion heddiw, ac i rannu'r manteision economaidd ehangach, nid dim ond yn Lloegr, a dyna pam yr oeddent yn cael eu croesawu yn bennaf yn Wrecsam.

Yn groes i adroddiad Canolfan Llywodraethiant Cymru, nid yw Llywodraeth y DU yn parhau i roi ffydd mewn un model i bawb ar gyfer y carchar mawr. Er enghraifft, rhennir carchar Berwyn yn Wrecsam, carchar hyfforddiant ac ailsefydlu, yn dri thŷ, pob un wedi'i rannu'n wyth cymuned yn ogystal ag uned ofal a chymorth fechan. O ran pellter a deithiwyd, y mae CEM Berwyn 152 o filltiroedd o Benfro, 140 o Gaerdydd, 81 o Aberystwyth, 77 o Gaernarfon, 70 o Birmingham, 54 o Fanceinion, 40 o Lerpwl a 13 o Gaer.

Yn dilyn ei ymweliad diweddar â Berwyn, dywedodd AS Llafur Wrecsam, Ian Lucas, ei fod, dyfynnaf:

yn falch iawn bod arwyddion adeiladol ar gyfer y dyfodol. 

Dywedodd fod y gwaith adeiladol sy'n digwydd yn y carchar yn cynnwys troseddwyr:

sy'n gweithio ar wahanol brosiectau megis cynnal arolygon ffôn a gwaith ystyrlon arall na all ond helpu i ddarparu hyfforddiant ar gyfer swyddi pan ddaw dedfrydau i ben.

Ychwanegodd ei fod yn falch iawn bod gwasanaeth y gegin wedi bod yn helpu yn y gymuned gyda phrosiectau gwirfoddol a bod:

y gwaith garddio yn arbennig o nodedig.

Yn hytrach na phum carchar cymuned i fenywod yng Nghymru a Lloegr, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y bydd yn treialu pum canolfan breswyl i helpu troseddwyr sy'n ferched gyda materion fel dod o hyd i waith ac adsefydlu cyffuriau, yn ogystal â lletya plant, pryd mae'r rhai ar ddedfrydau cymunedol yn llai tebygol o droseddu na'r rhai sydd wedi treulio tymor byr mewn carchar. Fel y dywedodd Cyfarwyddwr Gweithredol Carchar ei Mawrhydi a Gwasanaeth Prawf Cymru wrth y Pwyllgor Dethol ar faterion Cymreig y mis diwethaf:

nid oes gennym y ddarpariaeth yng Nghymru i ymdrin â llawer o wahanol bethau...er enghraifft: nid oes gennym...unman i roi troseddwyr diogelwch uchel neu unrhyw le i gadw terfysgwyr.

Ychwanegodd:

fod gennym system yng Nghymru a Lloegr nad yw wedi'i chynllunio ar sail lleoliad daearyddol yn unig. Mae hefyd wedi'i chynllunio ar sail anghenion y carcharor, a gallant fod wedi'u gwasgaru'n ddaearyddol... Rhaid i chi bwyso a mesur… beth yw'r gyfundrefn, y ddarpariaeth a'r ymyrraeth yr ydych am roi i'r unigolyn, yn erbyn agosatrwydd â chartref.

Ni allwch, meddai: gymharu pob carchar â phob carchar; mae rhaid i chi wneud carchardai mewn grwpiau cymaryddion... mae Abertawe a Chaerdydd yn perfformio'n well na'u grwpiau cymaryddion yn erbyn diogelwch a threfn... Ar... hunan-niwed a thrais, mae Abertawe a Chaerdydd... yn perfformio'n well. Mae gan Frynbuga a Phrescoed rai o'r lefelau gorau o berfformiad yn eu systemau.

Mae'r rhan fwyaf o boblogaeth Cymru yn byw yn agos at Loegr ac nid yw gweithgarwch troseddol yn cydnabod ffiniau cenedlaethol.

Mae gwasanaethau carchardai yr Alban wedi eu datganoli, ond mae'r materion y maen nhw'n eu hwynebu yn debyg i'r rhai a amlinellwyd yn yr adroddiad hwn. Amlygodd prif arolygydd carchardai'r Alban yn ddiweddar gynnydd mewn achosion o sylweddau seicoweithredol, diffyg lle o fewn rhaglenni triniaeth, a gwaith sydd ei angen i leihau'r nifer o garcharorion benywaidd yn y ddalfa.

Yn wahanol i garchardai yn Lloegr, nid yw carchardai Cymru yn cynnig triniaeth cyffuriau integredig. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn gyfrifol am iechyd ac addysg troseddwyr o fewn carchardai Cymru, ac eto nid yw'r adroddiad yn cynnwys canlyniadau ar gyfer troseddwyr ar ystâd Cymru, nac ar gyfer carcharorion o Gymru mewn carchardai yn Lloegr. Ac mae gwallgofrwydd y galwadau am ddatganoli'r system cyfiawnder troseddol yn cael eu hamlygu gan honiad y Prif Weinidog y gellid anfon troseddwyr peryglus ledled y Deyrnas Unedig ar ôl datganoli er mwyn mynd i'r afael â diffyg carchardai categori A yng Nghymru. Am hurt.