Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 16 Hydref 2018.
O ran ei gyflwyno, sut fyddwch yn sicrhau y deellir hyn yn well gan gyrff y sector cyhoeddus a'r comisiynwyr? Rwy'n rhoi un enghraifft. Y llynedd, roedd un o'm hetholwyr i, a oedd yn hemoffilig, yn ddyn ifanc a gafodd gynnig swydd gan Gyngor Sir y Fflint. Tynnwyd y cynnig o swydd yn ôl wedyn ar gyngor meddyg galwedigaethol y cyngor, fel yr oedden nhw'n galw'r unigolyn, er bod yr etholwr a'i deulu yn dweud nad oedd gan y clinigwr hwnnw ond ychydig o wybodaeth am hemoffilia, ac roedd gan yr etholwr a'i deulu ddogfennaeth gan ei glinigwyr arbenigol ei hun yn dangos ei fod yn gwbl alluog i wneud y gwaith. Er hynny, ystyfnigodd y cyngor a gwrthod perthnasedd y fframwaith gweithredu ar gyfer byw'n annibynnol yn y cyd-destun hwn, er gwaethaf y ffaith imi gyfeirio at hynny mewn gohebiaeth â nhw.
Rydych yn cyfeirio at 75,000 o bobl anabl sydd wrthi'n chwilio am waith, ac, yn amlwg, rwy'n llwyr dderbyn hynny. Mae bron pob unigolyn anabl yr wyf yn ei gyfarfod, neu yn gweithio gydag ef, neu sydd yn gyfaill i mi, os nad ydynt mewn gwaith eisoes—rhy ychydig sydd mewn gwaith, yn anffodus,—maen nhw'n dymuno bod. Mae eisiau swydd arnyn nhw, maen nhw'n awyddus i gael eu drws ffrynt eu hunain, maen nhw'n dyheu am eu hannibyniaeth. Wrth gyflwyno hyn a mynd i'r afael â'r rhwystrau y tu hwnt i'w rheolaeth, yr oeddech chi'n cyfeirio atyn nhw, sut fyddwch yn sicrhau na chaiff y gwaith cyfochrog sy'n digwydd eisoes ei ailadrodd neu ei ddyblygu, er enghraifft, gyda thimau partneriaeth gymunedol yr Adran Gwaith a Phensiynau a gaiff eu recriwtio o blith pobl y tu allan i'r llywodraeth, y tu allan i'r gwasanaeth sifil, sydd â phrofiad personol o fyw gydag anabledd, ond dim ond ar gontract 12 mis i ddechrau. Rwy'n gobeithio y gallech ystyried ymuno â mi a'r grŵp awtistiaeth trawsbleidiol, yn dilyn tystiolaeth ddiweddar ganddyn nhw, i annog Llywodraeth y DU i ymestyn hynny y tu hwnt i 12 mis fel y gall yr anogwyr gwaith ac eraill gael gwell dealltwriaeth o'r rhwystrau a wynebir gan bobl anabl.
Sut fyddwch chi'n ymgysylltu, neu sut rydych chi'n ymgysylltu â Remploy, sy'n cyflawni rhaglen waith ac iechyd Llywodraeth y DU? Er nad yw'n orfodol ond i rai sy'n ddi-waith am fwy na dwy flynedd, canfuwyd bod dros 80 y cant o'r bobl ar y rhaglen yn bobl anabl â chyflyrau iechyd hirdymor sydd wedi ymuno'n wirfoddol â'r rhaglen honno oherwydd eu bod yn dymuno cael gwaith? Yn yr un modd, sut fyddwch yn cefnogi mentrau fel canolfan mentrau Wrecsam, sydd wedi trefnu digwyddiad cyflogaeth awtistiaeth y dyfodol ar 25 Ionawr y flwyddyn nesaf? Rwy'n siŵr y byddai gennych ddiddordeb yn hynny, a byddwn yn ddiolchgar pe gallech gadarnhau sut yr hoffech efallai ymgymryd â gweithio gyda Hafal, sydd â rhan hefyd, a Phrifysgol Glyndŵr.
Sut ydych yn ymateb i'r pryder a fynegwyd yn adroddiad Sefydliad Joseph Rowntree 'Tlodi yng Nghymru 2018' sy'n dweud, wrth sôn am gyflogaeth, mai dim ond 5 y cant o weithlu Llywodraeth Cymru ei hun sy'n bobl anabl, er eu bod yn cynnwys 22 y cant o'r boblogaeth? Ac o ystyried y ffigurau ehangach a roddwyd gennych, yn yr un modd sut ydych yn rhoi sylw i'r pryder a godir ganddyn nhw fod
39% o'r bobl anabl yng Nghymru yn byw mewn tlodi, o'i gymharu â 22% o'r bobl nad ydyn nhw'n anabl, unwaith eto, bron bob amser oherwydd y rhwystrau model cymdeithasol hynny yr oeddech chi'n cyfeirio atyn nhw yn eich datganiad?
A wnewch chi ailystyried dull Llywodraeth Cymru o gael gwared ar grant byw'n annibynnol Cymru? Ceir pryder eang o hyd ymhlith y rhai sydd yn derbyn neu wedi bod yn derbyn y grant hwnnw y bydd y diffyg clustnodi, y gofyniad i gytuno ag awdurdodau lleol ar yr hyn sy'n llesol ar eu cyfer nhw, neu'r hyn y gallai eu hanghenion fod, yn cael gwared ar eu hannibyniaeth. Edrychwch ar yr hyn a ddigwyddodd yn yr Alban a Gogledd Iwerddon, lle gwnaeth y Llywodraethau yno, sydd â syniadau gwleidyddol gwahanol iawn i'm rhai i, y peth iawn a sefydlu corff annibynnol yn cael ei redeg gan sefydliad cyfatebol i Anabledd Cymru yno. Nawr, nid wyf am eu henwi nhw, oherwydd fe'm clywsoch yr wythnos diwethaf a'r mis diwethaf dro ar ôl tro yn dweud bod cynlluniau trydydd sector newydd yn canfod eu bod wedi colli eu cyllid, neu y byddan nhw'n colli eu cyllid, pan maen nhw'n darparu bywydau annibynnol, a rhaglenni atal cynnar sy'n galluogi pobl i gael rheolaeth ar eu bywydau eu hunain, gan gymryd y pwysau oddi ar y gwasanaethau statudol sydd wedi colli eu cyllid, oherwydd, yn anochel, mae'r comisiynwyr statudol wedi penderfynu na ddylen nhw fod yn flaenoriaeth. Ac felly, oherwydd comisiynu ffôl, cyllidebu ffôl, maen nhw'n pentyrru miliynau o gostau ychwanegol diangen ar wasanaethau statudol. Fe wnaethoch chi, yr wythnos diwethaf, sylwadau ar hynny neu ymateb i hynny, ond byddwn yn ddiolchgar pe gallech ddweud ychydig o eiriau, fel y gall y bobl hynny yr effeithir arnyn nhw gan hyn glywed rhywfaint, gobeithio, o sicrwydd pellach.
Nawr, mae pum mlynedd a hanner—