5. Dadl Aelodau o dan Reol Sefydlog 11.21(iv): Yr Economi Sylfaenol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:22 pm ar 17 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:22, 17 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch. Mae'r paratoadau'n cyflymu ar gyfer Brexit 'dim bargen'. Mae storio meddyginiaeth a bwyd yn cael sylw'r cyfryngau, ond gallai'r realiti i economi Cymru fod yn llawer gwaeth. Mae ein polisi economaidd wedi canolbwyntio ar roi cymorth i gwmnïau angori fel y'u gelwir—cwmnïau rhyngwladol mawr gyda chanolfannau yng Nghymru a gefnogwyd gennym â grantiau a chymhellion eraill. Ond pan fydd rhwystrau'n dechrau cael eu codi a fydd yn creu oedi costus, buan iawn y bydd y penderfyniadau a wneir yn y prif swyddfeydd byd-eang ynglŷn â ble i fuddsoddi arian yn y dyfodol yn anffafrio Cymru. Fel y dangosodd sylwadau Ford in Europe yr wythnos hon, mae'n bosibl y bydd yr angorau'n cael eu codi cyn bo hir.

Mae'n ymddangos i mi mai rhan o'r hyn sy'n rhaid inni ei wneud yw wynebu'r ffaith na allwn barhau i roi grantiau mawr i gorfforaethau enfawr er mwyn eu denu i aros yn ein cymunedau pan fydd pethau'n mynd yn anodd. Mae pethau'n anodd eisoes, ac rydym yn arllwys adnoddau mawr eu hangen i mewn i ogr, ac yn gwylio ein buddsoddiadau'n llifo i hafanau trethi, a hynny am ychydig iawn o enillion ar lawr gwlad. Mae Cymru wedi cael llwyddiant mawr yn mynd ar drywydd cyfalaf tramor. Rydym wedi gweld y lefelau isaf erioed o ddiweithdra. Mae gennym y lefelau uchaf erioed o fuddsoddiad uniongyrchol tramor. Ac eto, mae llawer o bobl wedi'u datgysylltu'n enbyd, yn gweithio mewn swyddi bregus am gyflogau isel.

Lywydd, nid â gwerth ychwanegol gros yn unig y mae a wnelo'r economi. Mae'n ymwneud hefyd â phrofiadau bywyd pobl, ac mae dull o weithredu ar sail economi sylfaenol yn caniatáu inni ailystyried ein sefyllfa. Mae bron i hanner pobl Cymru'n cael eu cyflogi yn yr hyn y gallwn ei hystyried yn economi sylfaenol: y rhan gyffredin, bob dydd o'n heconomi; y rhannau sy'n darparu nwyddau a gwasanaethau sylfaenol yn eu cymunedau—gofal, bwyd, ynni a thai, i enwi rhai yn unig—y rhannau nad ydynt yn gallu addasu'n hawdd pan fo'r economi ryngwladol yn dioddef. Ac mae'r sector sylfaenol hwn wedi cael ei esgeuluso gan bolisïau ar draws y DU wrth inni ganolbwyntio ar y prosiect sgleiniog nesaf, a'r cyfle nesaf i dorri rhuban. Ac mae'n rhaid i ni newid hynny.