Part of the debate – Senedd Cymru am 5:27 pm ar 7 Tachwedd 2018.
Diolch, Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniad i'r ddadl heddiw? Credaf mai dyma'r tro cyntaf efallai i ni gael adroddiad ar y cyd yn dod gerbron y Cynulliad gan bwyllgorau yn y Cynulliad hwn. Mae hefyd yn dangos, efallai, fod y ffordd rydym yn gweithio yn esblygu wrth inni symud ymlaen. A gaf fi hefyd gofnodi diolch y ddau bwyllgor i'w staff, clercod y pwyllgorau a'u timau, ac i'r tystion? Heb y rheini, byddai ein gwaith yn llawer iawn anos.
Mae'r canfyddiadau hyn yn allweddol i ni, ac efallai fod Brexit wedi tynnu sylw at rywbeth. Mae gennyf ychydig o bwyntiau o'r hyn y siaradodd yr Aelodau amdano. David Melding, ar y siarter hawliau sylfaenol, rwyf am dynnu sylw at y ffaith nad yw'n gyfraith, rwy'n cytuno, ond mae o fewn fframwaith y gyfraith Ewropeaidd, ac felly mae'n bodoli o fewn y fframwaith hwnnw. Wrth inni adael yr UE, mae'r fframwaith cyfraith Ewropeaidd hwnnw y mae'n gweithredu ynddo'n diflannu. Felly, nid yw'r hawliau a oedd yno o reidrwydd yn cael eu diogelu gan y gyfraith o fewn y DU am nad yr un cyfreithiau Ewropeaidd sydd gennym. Dyna yw'r broblem rydym yn ceisio tynnu sylw ati. Dyna pam roedd ein pwyllgor ni yn arbennig yn falch o weld y cyfeiriad hwnnw ym Mil y gyfraith sy'n deillio o'r UE i sicrhau y byddai Llywodraeth Cymru yn parhau, fel rhan o'i Bil parhad—. Ond wrth gwrs, ni chafodd ei barhau yn y Bil ymadael â'r UE—neu'r Ddeddf, fel yw hi bellach. Cafodd ei gynnwys gan yr Arglwyddi fel gwelliant, ond fe'i trechwyd yn Nhŷ'r Cyffredin yn yr adran ping-pong. Ond mae'n bwysig ei fod gennym gan fod yna hawliau y mae angen inni eu hamddiffyn, hawliau y mae pawb ohonom wedi elwa arnynt. Credaf mai'r hyn sy'n bwysig yw nad oes neb yn rhagweld y bydd yr hawliau hynny'n cael eu herydu o fewn un diwrnod i adael yr UE, ond heb ddeddfwriaeth i ategu'r hawliau hyn, rydym yn gadael ein hunain yn agored i gyfle ymhen blynyddoedd i Lywodraethau eraill ddod i mewn a thanseilio'r hawliau hynny. Dyna oedd y rheswm am hyn—sicrhau bod y ddeddfwriaeth yn bodoli.
Rwy'n cytuno'n llwyr â chi fod dyfodol buddsoddiad rhanbarthol yn bryder a rennir gan bawb ar draws y Siambr hon—rydym wedi ei glywed yn aml—ac mae cydlywodraethu yn un—. Mae angen inni edrych i weld sut rydym yn mynd i reoli hynny, a daw hynny gyda'r gronfa ffyniant gyffredin. Nid yw hyn yn ymwneud â'r gronfa ffyniant gyffredin ynddi ei hun, ond mae'n amlygu enghreifftiau a phryderon sydd gennym ar hyn o bryd ynglŷn â sut y rheolwn y gronfa honno a sut y gallwn sicrhau y bydd y blaenoriaethau i Gymru yn cael eu sicrhau gan Lywodraeth y Cynulliad a Llywodraeth Cymru yn hytrach na chael eu gorfodi arnom gan San Steffan—rhywbeth y mae pobl Brexit i'w gweld yn dymuno ei wneud—i adlewyrchu'r un dadleuon am Frwsel.
Dywedodd Leanne fod hawliau o dan fygythiad, a dyna pam rydym wedi nodi hynny. Maent o dan fygythiad oni bai eu bod yn cael eu hategu gan gyfraith. Ac rydych wedi tynnu sylw at bobl adain dde, efallai, sydd o'r farn fod gadael, Brexit, yn gyfle. Y realiti yw bod yna bobl mewn swyddi uchel sy'n arddel y farn honno. Dyna'r realiti. Ac roeddem eisiau sicrhau, wrth i'r UE fanteisio ar y cyfle i roi deddfwriaeth ar waith i amddiffyn pobl, ein bod ninnau hefyd yn gwneud yr un fath yma yn y DU wedi i ni adael yr UE, fel bod y deddfau yno i amddiffyn hawliau unigolion. Pa un a fyddwn yn cael Bil hawliau dynol Cymreig—rwy'n siŵr y gallai fod yn rhywbeth y bydd hi'n ei gyflwyno fel Bil Aelod, Bil aelod o'r meinciau cefn.
Unwaith eto, nododd Jane y ddyletswydd economaidd-gymdeithasol, ac mae honno'n hollbwysig yma. Nawr, rwyf wedi darllen y llythyrau gan y Prif Weinidog yn dweud yn glir fod Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn mynd i gynnwys popeth, a deallaf sylwadau arweinydd y tŷ ynglŷn â sicrhau eu bod yn gweithio gyda'i gilydd, yn cydblethu'n dda. Rwy'n deall hynny'n iawn, ond credaf ei fod yn allweddol. Mae gennym bwerau i wneud hyn—gadewch inni ei wneud. Gadewch inni wneud yn siŵr nad yw'n 10 mis, dwy flynedd, tair blynedd, neu Gynulliad arall eto efallai, cyn inni wneud hynny. Nawr yw'r amser i fanteisio ar y cyfle. Rwy'n derbyn eich bod yn dweud bod gennych ymchwil ar waith ar hynny. Ni roesoch amserlen; fe ddywedoch y byddech yn dod yn ôl atom cyn gynted â phosibl. Byddai amserlenni'n wych pe baem yn gwybod—chwe mis; rhyw fath o ffactor amser.