Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 13 Tachwedd 2018.
Rwy'n ddiolchgar i'r Aelod am ei chroeso cyffredinol i'r Papur Gwyn, ac yn sicr fe hoffwn i ymuno â hi i longyfarch tîm rhyddhau de Cymru ar yr her achub fyd-eang y maen nhw wedi llwyddo i'w hennill eto. Un o bleserau mawr swydd etholedig yr ydym ni i gyd yn ei rannu yw'r cyfle i gwrdd â phobl sy'n gwneud gwaith mor wych yn ein cymunedau, ac, yn sicr, rwy'n ceisio treulio amser yn siarad â diffoddwyr tân sydd ar y rheng flaen, fel petai, sy'n darparu'r gwasanaethau y mae angen inni i gyd eu gweld yn ein cymuned. A gaf i ddweud hyn? Pan sefais yn y Rhondda yn siarad â'r diffoddwyr tân a oedd newydd ddychwelyd o Saddleworth a phan oeddwn yn siarad â diffoddwyr tân a oedd yn ymdrin â thanau rhostir ar draws de Cymru dros yr haf, fe'm trawyd gan eu proffesiynoldeb, gan eu gwybodaeth—ehangder eu gwybodaeth—a'u dealltwriaeth o'r bygythiadau yr oedd ein cymunedau yn eu hwynebu, ond hefyd eu hymrwymiad i ddefnyddio'r wybodaeth honno, i ddefnyddio'r profiad hwnnw, er mwyn diogelu ein pobl a'n cymunedau, ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth sy'n fy nharo drachefn a thrachefn.
O ran swyddogaeth cynghorwyr y meinciau cefn, yr hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud yw sicrhau bod gennym ni'r haenau llywodraethu sy'n gallu rhoi'r sicrwydd angenrheidiol inni er mwyn sicrhau craffu ac atebolrwydd lleol—yr ydym ni eisiau iddo fod yn lleol yn hytrach na chreu strwythurau cenedlaethol mwy— ond, ar yr un pryd, i sicrhau bod gennym ni'r gallu i gysylltu gwaith y gwasanaeth tân gyda gwaith y gwasanaethau eraill a ddarperir gan yr awdurdod hwnnw. Mae'r pwyntiau a wnaed gan lefarydd y Ceidwadwyr—Plaid Cymru, mae'n ddrwg gennyf—yn hyn o beth yn eithaf pwysig, oherwydd, yn yr un modd ag yr ydym ni eisiau gweld datganoli'r heddlu i sicrhau bod gennym ni'r cydlyniant gallu i ymateb i a chynllunio ymyriadau gwasanaeth, rydym ni hefyd eisiau yr un cydlyniant hwnnw rhwng awdurdodau lleol a gwasanaethau brys. A'r teimlad, rwy'n credu, yw drwy gael cynghorydd gweithredol neu aelod o'r cabinet yn gwasanaethu ar awdurdod tân, yna bydd gennym ni'r cysylltiad hwnnw, a bydd gennym ni fwy o gydlyniant a gwell cydlyniant. Yn amlwg, mae hynny'n drafodaeth y byddwn ni'n ei chael dros y misoedd nesaf.
O ran y modelau ariannu, rwy'n awyddus ein bod yn gallu sefydlu strwythur lle mae llywodraeth leol a'r awdurdodau tân ac achub yn gallu cydweithio a chytuno ar gyllideb ar y cyd ar gyfer y dyfodol. Dyna'r hyn y sydd arnaf ei eisiau. Mae'r Aelod yn gwbl briodol yn nodi meysydd lle mae'n bosib i hynny beidio â digwydd a lle ceir problemau yn hynny o beth. Yn amlwg, byddai angen pwerau wrth gefn i ddatrys hynny. Yr hyn yr ydym ni'n ei awgrymu yn y Papur Gwyn hwn yw bod y pwerau wrth gefn hyn yn rhoi pwerau i Weinidogion, ond dim ond pwerau i ymyrryd o dan amgylchiadau penodol ac wedyn i ymyrryd i ddarparu cyllideb sy'n ddim uwch na'r hyn y mae'r awdurdod tân ac achub yn ei gynnig. Felly, mae'r pwerau hynny wedi eu dylunio, os mynnwch chi, neu yn sicr mae ffiniau iddynt na allai Gweinidog ymyrryd y tu hwnt iddynt. Ond rwy'n gweld y rhai hynny i raddau helaeth iawn fel pwerau wrth gefn a fyddai'n galluogi awdurdod ac awdurdod tân ac achub i gytuno a dyfarnu a allan nhw wneud hynny. Ond nid wyf yn gweld y pwerau hynny fel pwerau a fyddai ar gael i Weinidog oni bai bod y pwerau, ac oni bai bod yr awdurdodau lleol cysylltiedig, yn methu â dod i gytundeb ymysg ei gilydd.