4. Datganiad gan y Prif Weinidog: Cytundeb Drafft ar Ymadawiad y DU â’r UE

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:41 pm ar 20 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 3:41, 20 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i fy nghyfaill a'r Aelod dros Fro Morgannwg am ei sylwadau? Addawyd inni na fyddem ni'n colli yr un geiniog o arian, ac rydym ni'n bwriadu dwyn Llywodraeth y DU i gyfrif o ran yr addewid yna.

Rwy'n credu mai un o'r cyfleoedd a gollwyd yn hyn o beth oedd bod Prif Weinidog y DU i raddau helaeth iawn wedi arddel y safbwynt cyn yr etholiad cyffredinol mai hi oedd yr un a fyddai'n cael y maen i'r wal yn hyn o beth ac nad oedd hi'n gweld yr angen i gynnwys y gweinyddiaethau datganoledig bryd hynny. Nawr, rwy'n credu ei bod hi mae'n debyg yn deg dweud pe byddai'r Blaid Geidwadol wedi ennill mwyafrif teilwng o 90 i 100 o seddi, yna mae'n siŵr na fyddem ni yn y sefyllfa hon lle mae'n rhaid iddyn nhw siarad â ni fel y maen nhw yn ei wneud heddiw. Ond nid dyna, wrth gwrs, oedd y canlyniad. Wrth gwrs, y cyfle a gollwyd oedd os nad oedd Prif Weinidog y DU wedi gwasgu ei hun i gornel o'r fath, cornel Brexit caled, efallai y byddai cyfle i weithio gyda Llywodraeth y DU ar y math o Brexit y byddem ni wedi ei ddymuno. Efallai y byddem ni wedi bod yn y sefyllfa lle gallasem ni fod wedi dweud, 'Iawn, edrychwch, mae angen inni adael yr UE, mae pobl wedi pleidleisio dros hynny, ond gadewch inni gael mynediad llawn a dilyffethair i'r farchnad sengl—mae hynny'n bwysig i ni. Does dim dewis gwell i'r undeb tollau, felly gadewch i ni aros yn yr undeb tollau.' Nawr, os mai dyna oedd agwedd Llywodraeth y DU ar y dechrau, buasai hynny wedi bod yn agos at ein safbwynt ni; fe allem ni fod wedi bod mewn sefyllfa lle byddem ni wedi gallu bod yn gefnogol, ond fe gollwyd hynny i gyd. Mae'n gwestiwn damcaniaethol.

A nawr, mae Llywodraeth y DU yn ei chael ei hun mewn sefyllfa lle nad oes neb yn hapus. Nid yw'r bobl sydd eisiau aros yn hapus, nid yw'r rhai sydd eisiau gadael yn hapus, dydym ni ddim yn hapus, dydy Llywodraeth yr Alban ddim yn hapus, y DUP—wel, dydyn nhw bron byth yn hapus, ond maen nhw'n arbennig o anhapus ar hyn o bryd. A lle mae hynny'n ein gadael ni? Y broblem yw na chafodd hyn ei drin fel y dylai fod wedi ei drin yn y lle cyntaf, ond gellid bod wedi osgoi'r sefyllfa hon. Nid wyf yn dweud y byddai wedi ei osgoi, ond y gallai fod wedi ei osgoi. Ond yn anffodus, wrth gwrs, y diffyg ymgynghori ac ymgysylltu a'n harweiniodd at y sefyllfa hon, ac rwy'n sicr yn gobeithio yn y dyfodol y bydd Llywodraeth y DU yn dysgu gwersi, sef er mwyn bod yn fwy effeithiol, bod yn rhaid iddyn nhw siarad â ni ac, wrth gwrs, bod yn rhaid iddyn nhw wneud yn siŵr ein bod ni'n teimlo nid yn unig y gwrandewir arnom ni, ond y gweithredir ar yr hyn yr ydym ni'n ei ddweud. Oherwydd mae hynny wedi digwydd, wrth gwrs, gyda Brexit. Maen nhw wedi troedio ar ein tiriogaeth ni—nid yn gyfan gwbl, ond yn sicr yn rhannol—ond gellid bod wedi osgoi llawer o hyn ddwy flynedd yn ôl pe bai'r llinellau cyfathrebu wedi bod yn fwy agored.