9. Dadl: Sut rydym yn cyflawni system ynni carbon isel i Gymru?

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:54 pm ar 20 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 6:54, 20 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd, a hoffwn ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau. Rwy'n credu ei bod yn glir iawn bod angen inni ailystyried rhan hanesyddol Cymru o ran cefnogi system ynni ehangach y DU. Soniais yn fy sylwadau agoriadol am yr ymgynghoriad diweddar ar y cynllun cyflawni carbon isel, a gwnaeth hwnnw hi'n glir iawn bod angen i ni newid yn sylfaenol ein hymagwedd at bŵer, gwres a chludiant er mwyn inni gyflawni ein hamcanion datgarboneiddio, mewn ffyrdd sy'n sicrhau manteision i bobl Cymru. Ac nid wyf i'n amau y bydd angen gwneud penderfyniadau anodd iawn, a chredaf bod angen arweinyddiaeth genedlaethol ar hyn, yn ogystal ag arweinyddiaeth leol hefyd.

Mae'n rhaid inni wneud rhai penderfyniadau beiddgar ynghylch datblygu effeithlonrwydd a sicrhau bod ein stoc adeiladau yn addas ar gyfer y dyfodol, ac mae angen inni helpu busnesau i ddefnyddio dull buddsoddi hirdymor o ymdrin â phrosiectau effeithlonrwydd ynni. A chredaf hefyd bod angen inni helpu i gydnabod bod datgarboneiddio hefyd yn cynnig cyfleoedd ac mae ein cynllun gweithredu economaidd yn rhoi blaenoriaeth i'r alwad i weithredu ar ddatgarboneiddio a'r dull rhanbarthol o'i ddarparu, a fydd mewn gwirionedd yn cyd-fynd yn dda â'n gwaith cynllunio rhanbarthol.

O ran cynhyrchu, mae'r ffaith ein bod ni ar hyn o bryd yn ddibynnol ar nwy, rwy'n credu, yn ein rhoi ni mewn perygl o fethu ein targed carbon. Soniais ein bod ni ar hyn o bryd yn cynnal 19 y cant o'r cynhyrchiant trydan gan ddefnyddio nwy yn y DU ond dim ond yn defnyddio 5 y cant. Felly, o gofio ein cyfrifoldeb carbon, rwy'n credu y dylai Cymru fod â rheolaeth lwyr dros gydsynio a defnyddio ynni yng Nghymru, ac fe wnaethom ni alw am hyn yn y negodiadau ar gyfer Deddf Cymru yn 2017.

Mae'r sector morol yn gweithio'n galed iawn i ddarbwyllo Llywodraeth y DU ei bod yn werth ei gefnogi ac mae'n cyd-fynd yn gryf â'i strategaeth ddiwydiannol. Rwy'n gwbl ymrwymedig i weithio gyda phartneriaid i ddatblygu technolegau morlyn yng Nghymru a hefyd i ystyried yr achos dros gefnogi prosiect newydd a arweinir gan y sector preifat.

Yn gyffredinol, mae'n rhaid sicrhau dyfodol i'n diwydiant ynni adnewyddadwy ffyniannus os ydym ni i gyrraedd ein targed adnewyddadwy. Felly, rwy'n parhau i lobïo Llywodraeth y DU i gynyddu lefelau'r buddsoddiad mewn ynni adnewyddadwy. Rydym ni wedi codi pryderon ynghylch eithrio gwynt ar y tir, y bydd yr Aelodau'n ymwybodol ohono, sef y math cost isaf o gynhyrchu, a hefyd technolegau solar o gontractau ar gyfer gwahaniaeth, y bwriad i gau'r tariff cyflenwi trydan a'r diffyg arian i gefnogi technolegau tonnau a llanw. Rwy'n credu mewn gwirionedd bod yn rhaid i Lywodraeth y DU gymryd rhai penderfyniadau cyflym o ran cymorth yn y dyfodol ar gyfer ynni adnewyddadwy ar raddfa fach.

Rwy'n credu y byddai cyflawni 100 y cant o gynhyrchu ynni adnewyddadwy yn heriol iawn. Rwy'n credu y byddai perygl, pe byddem yn dibynnu ar ein cymdogion, na fyddem yn gallu cadw'r goleuadau ynghyn yng Nghymru. Rwy'n siŵr y byddai'r Aelodau yn y fan yma yn rhannu fy mhryderon ynghylch rhoi Cymru yn y sefyllfa honno.

Bydd angen inni fuddsoddi'n sylweddol mewn dulliau cynhyrchu a rhwydweithiau ynni er mwyn cyflawni ein targedau allyriadau carbon yng Nghymru. Fodd bynnag, rwy'n credu wrth ei wneud yn fwy clyfar, y gallwn osgoi'r gost ddiangen. Gall cynlluniau datblygu cadarn ddarparu sail ar gyfer buddsoddiad gan weithredwyr grid i gefnogi'r angen clir yn y dyfodol. Rydym ni hefyd yn gweithio i gefnogi cynllunio ynni i sicrhau bod datblygiadau priodol yn cael eu cefnogi mewn cynlluniau cenedlaethol, rhanbarthol a lleol.

Os caf i gyfeirio at y gwelliannau. Byddwn ni'n gwrthwynebu gwelliant 1 a gyflwynwyd gan Neil McEvoy. Fel yr ydym ni wedi'i gwneud yn glir iawn, mae niwclear yn sicr yn rhan o'r gymysgedd ynni. Byddwn ni'n derbyn gwelliant 2 yn enw Ceidwadwyr Cymru. Rydym ni wedi buddsoddi cryn dipyn o amser ac adnoddau mewn rhaglen gynhwysfawr o gymorth i elwa i'r eithaf ar botensial gwaddol parhaol o Wylfa Newydd. Byddwn yn gwrthwynebu gwelliant 3. Dylai'r Aelodau fod yn ymwybodol na all Llywodraeth Cymru ailystyried y penderfyniadau. Ni allaf roi unrhyw sylw pellach. Rydym ni wedi darparu cefnogaeth gyson i gymunedau fel rhan hanfodol o ddatblygu ynni yng Nghymru a gall unrhyw un sy'n dymuno cwestiynu'r penderfyniad ar fferm wynt Hendy a'r rhesymau y tu ôl iddo, ac mae'r llythyr penderfyniad yno i bobl ei weld, wneud hynny drwy'r llys.

Y ddau welliant gan Blaid Cymru—byddwn ni'n gwrthwynebu'r ddau. Soniais ein bod yn gyson wedi ymladd am bwerau llawn dros ddatblygiadau ynni yng Nghymru. Fodd bynnag, rydym ni'n rhan o DU gydgysylltiedig a system ynni fyd-eang ac rwy'n credu bod yn rhaid inni gydnabod y ffordd y caiff y system ei hariannu a'i rheoleiddio.

O ran gwelliant 5, byddwch yn ymwybodol, mewn trafodaethau gyda Phlaid Cymru, i mi edrych ar sefydlu cwmni ynni i Gymru. Cawsom yr alwad am dystiolaeth honno yn ddiweddar, ac rwy'n siŵr bod yr Aelodau yn ymwybodol o hynny, ac nid oeddem o'r farn bod digon o eglurder o ran diben ar yr hyn y byddai'r cwmni ynni hwnnw yn ei wneud. Ond rwy'n barod iawn—rwy'n ymwybodol bod Llŷr yn awr yn bwrw ymlaen â hyn ynghyd â'r atlas ynni. Byddwn i'n barod iawn i gael trafodaethau yn y dyfodol am y peth, os allwch chi roi mwy o eglurder ar sut, mewn gwirionedd, y byddai o fudd i'r buddsoddiad y byddai ei angen i'w ddwyn ymlaen.

Hoffwn i ddiolch i bawb—