4. Datganiad gan Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip: Y diweddaraf am Weithredu'r Ddeddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:20 pm ar 27 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 3:20, 27 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Rydych chi'n cyfeirio at addysg perthnasoedd iach i blant a phobl ifanc, yn eu hatal rhag dod yn ddioddefwyr neu dramgwyddwyr, a chyflwyno addysg am berthnasoedd a rhywioldeb mewn ysgolion o 2022, ond nad oes yn rhaid i ysgolion aros tan y cyflwyniad ffurfiol os ydyn nhw'n teimlo eu bod wedi eu paratoi'n ddigonol cyn hynny i wneud hyn. Pan holais chi ynglŷn â hyn yn ddiweddar yn y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol, nodais fod yna raglenni fel y rhaglen Hafan Cymru ar waith mewn ysgolion. Rwy'n credu bod y ddau ohonom ni wedi bod allan gyda nhw ac i hynny greu argraff arnom ni. Cyfeiriais y bûm i'n gweithio gyda Jocelyn Davies a Peter Black yng Nghyfnod 4 y Ddeddf, yn bygwth, o bosib, ei atal pe byddem ni heb gael sicrwydd ynglŷn ag addysg ar berthnasoedd iach—neu, rydych chi'n awr yn ei aralleirio ar ffurf y term newydd yr ydych chi'n ei ddefnyddio, 'addysg perthnasoedd a rhywioldeb'—mewn ysgolion. Dywedais nad oeddem ni'n cefnogi hyn ar y sail y byddem ni'n aros saith mlynedd amdano, gan roi'r dewis i ysgolion, os maen nhw'n dymuno, yn y cyfamser. Felly, sut ydych chi wedi gweithredu ar yr hyn a ddywedwyd gennych chi wrthyf i yn y pwyllgor, sef nad oeddech chi wedi cael y sgwrs gyda Kirsty Williams am y saith mlynedd, felly y byddech chi'n dychwelyd ac yn cael y sgwrs honno, oherwydd ei bod hi'n syndod i chi bryd hynny?

Rydych chi'n cyfeirio at waith y grŵp arweinyddiaeth ar anffurfio organau rhywiol merched, trais ar sail anrhydedd a phriodas orfodol, a'u bod wedi datblygu fframwaith gweithredu er mwyn mynd i'r afael â thrais ar sail anrhydedd, fel y'i gelwir. Sut mae'r fframwaith gweithredu hwnnw yn troi yn weithredu? Allech chi roi ychydig mwy o wybodaeth inni ynglŷn â beth fydd yn cael ei wneud, pwy sy'n gwneud hynny, ble, pryd a sut y caiff ei fonitro?

Rydych chi'n cyfeirio at raglenni tramgwyddwyr. Fe wnes i hefyd, gyda chefnogaeth rhai o'r gwrthbleidiau eraill yn ystod hynt y Ddeddf, gyflwyno gwelliannau, a drechwyd gan y Llywodraeth, a galw ar i raglenni tramgwyddwyr fod yn rhan o'r Ddeddf. Ar y pryd, dywedwyd wrthym ni gan y Gweinidog nad oedd unrhyw gynlluniau achrededig ar gael yng Nghymru. Y gwir amdani oedd bod cynllun iau o'r fath yn bodoli; dyna gynllun Relate Cymru, sydd hefyd wedi'i fabwysiadu gan ddarparwyr amrywiol eraill ledled Cymru.

Rydych chi'n cyfeirio at gytundeb cydweithredu â Gwasanaeth Carchar ei Mawrhydi a'r Gwasanaeth Prawf. Wel, cefais sicrwydd y byddai Llywodraeth Cymru yn gweithredu o ran rhaglenni tramgwyddwyr cyn carcharu. Felly, a allwch chi gadarnhau bod y safonau gwasanaeth tramgwyddwyr newydd y byddwn chi yn eu lansio i gefnogi comisiynwyr a gwasanaethau y mis nesaf hefyd yn ymateb i'r angen am rhaglenni tramgwyddwyr cyn carcharu, a sut y byddant yn adlewyrchu'r safonau achrededig Respect, y cyflwynwyd tystiolaeth yn ei gylch i'r grŵp trawsbleidiol ar drais yn erbyn menywod a phlant rai misoedd yn ôl, gan ddarparu fframwaith sy'n seiliedig ar dystiolaeth ar gyfer gweithio gyda'r rhai sy'n cyflawni trais domestig a cham-drin? A hefyd, mae eu technegau newydd yn gweithio gyda phobl ifanc sy'n defnyddio trais ac yn cam-drin aelod o'r teulu, yn gweithio gyda menywod sy'n defnyddio trais yn erbyn dynion, ac yn gweithio gyda'r rhai mewn perthnasau o'r un rhyw, y gwnaethon nhw hefyd ddweud wrth y grŵp trawsbleidiol amdano.

Rydych chi'n cyfeirio at y wefan Byw Heb Ofn, a dynion yn cael eu cefnogi drwy'r prosiect Dyn a llinell gymorth i ddynion. Wrth gwrs, fyddech chi ddim yn cyfeirio dioddefwr neu oroeswr sy'n fenyw at elusen sy'n cael ei redeg gan ddynion, ac yn ystod hynt y Ddeddf, cyflwynais welliant arall a oedd yn galw am yr hyn yr oedd Cymorth i Fenywod Cymru wedi galw amdano yn y gorffennol, sef strategaeth rhyw-benodol ar gyfer dynion a menywod. Unwaith eto, dywedodd y Gweinidog na fyddai hyn yn y Ddeddf, ond y byddai'r angen hwnnw yn cael sylw yn y dyfodol. Felly, o ystyried bod Heddlu Gogledd Cymru bellach wedi cyhoeddi bod chwarter eu hachosion o gam-drin domestig yn cynnwys dynion, a bod arolwg troseddu Lloegr yn nodi bod 42 y cant o'r achosion y maen nhw'n ymdrin â nhw bellach yn effeithio ar ddynion, a bod tri chwarter o achosion o hunanladdiad yn ddynion, sut fyddwch chi'n gweithio hefyd gyda rhai elusennau gwych fel KIM Inspire yn Nhreffynnon, yr ydych chi efallai wedi clywed amdani ac a fyddai wrth eu boddau pe byddech chi'n ymweld, a ddechreuodd drwy gefnogi menywod sydd angen cefnogaeth iechyd meddwl yn eu cymuned? Maen nhw bellach wedi eu sefydlu a recriwtio dynion i gyflwyno eu KIM 4 HIM, sy'n torri tir newydd, a sefydlwyd gan grŵp menywod gwych ond sy'n ymgorffori dynion i'w gyflawni. Ac, wrth gwrs, dyna waith DASU, yr uned diogelwch cam-drin domestig ar Lannau Dyfrdwy, a oedd hefyd yn arloesol, flynyddoedd lawer yn ôl, yn ehangu eu gwasanaethau i gynnwys dynion yn ogystal â menywod, sy'n gweithio gyda'i gilydd gan gefnogi ei gilydd.