Part of the debate – Senedd Cymru am 5:43 pm ar 27 Tachwedd 2018.
Oherwydd bod ganddi brofiad ymarferol ac mewn gwirionedd oherwydd y lansiwyd y fecanwaith cymorth yng Nghymru yn 2013, y gwnaeth y criw hwn geisio ei danseilio. Mae'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi bod yn gweithio gyda'r gweinyddiaethau datganoledig ers 2012 ar y cynlluniau i'w gyflwyno, a chyflwynodd y fframwaith gwasanaethau cymorth lleol ar gyfer credyd cynhwysol yn 2013, a ddatblygwyd gyda phartneriaid gan gynnwys Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, i helpu hawlwyr nad oedd yn barod eto i gyllidebu ar gyfer eu hunain a'r rhai hynny sydd angen trefniadau talu amgen. Cyhoeddodd datganiad Hydref 2017 y Canghellor bythefnos ychwanegol o fudd-dal tai, gostyngiad o saith diwrnod i'r cyfnod y mae pobl yn gorfod aros am eu taliad cyntaf, a blwyddyn yn hytrach na chwe mis i ad-dalu benthyciadau caledi. Y mis diwethaf, cadarnhaodd y Canghellor £4.5 biliwn o gyllid a £1.7 biliwn ar gyfer lwfansau gwaith uwch. Bydd amseroedd aros yn cael eu gostwng o bump i dair wythnos, ad-daliadau dyledion yn cael eu gostwng, y dyddiad cau ar gyfer newid budd-daliadau yn cael ei ymestyn i dri mis, a bydd y cymorth ar gyfer pobl hunan-gyflogedig yn cael ei gynyddu.
Dim ond ddydd Gwener diwethaf, dywedodd Amber Rudd ei bod am fynd i'r afael yn benodol ag effaith y credyd cynhwysol ar fenywod a mamau sengl, sicrhau bod menywod sydd mewn perthynas gamdriniol yn cael mynediad at daliadau, ac adolygu'r cyfnod aros o bum wythnos, taliadau ar gyfer tai, mynediad at arian parod ac ad-dalu benthyciadau. Mae'r Adran Gwaith a Phensiynau yn gweithio gyda chyflogwyr drwy Hyderus o ran Anabledd i sicrhau bod pobl anabl, a'r bobl hynny sydd â chyflyrau iechyd hirdymor yn cael cyfleoedd gwaith i gyflawni eu potensial a gwireddu eu dyheadau. Mae rhaglen gwaith ac iechyd Remploy Cymru yng Nghymru yn rhaglen Llywodraeth y DU i gynorthwyo pobl anabl, sy'n ddi-waith yn yr hirdymor a'r rhai hynny â chyflyrau iechyd i oresgyn rhwystrau i gyflogaeth. Ar gais yr Adran Gwaith a Phensiynau, mae Cyngor ar Bopeth wedi lansio gwasanaeth newydd i helpu pobl i hawlio credyd cynhwysol yn annibynnol—allweddol—yn annibynnol ar y Llywodraeth, ac mae'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi recriwtio timau partneriaeth cymunedol o bobl sydd â phrofiad ymarferol o gyrff allanol arbenigol i gefnogi pobl sy'n agored i niwed, gwella sgiliau staff y Ganolfan Byd Gwaith, a chodi pontydd rhwng y sector cyhoeddus, y sector preifat a'r trydydd sector.
Mae ffigurau annibynnol yn cadarnhau bod lefelau diweithdra a chyfran y swyddi â thâl isel ar eu hisaf erioed, mae enillion wythnosol cyfartalog llawn amser wedi gweld eu cynnydd mwyaf mewn dros ddegawd, ac mae anghydraddoldeb cyfoeth y DU wedi lleihau yn ystod y degawd diwethaf. Fodd bynnag, mae llawer o'r ysgogiadau i drechu tlodi yng Nghymru yn gorwedd gyda Llywodraeth Cymru. Mae'n peri pryder mawr, felly, ar ôl 20 mlynedd o Lywodraeth Lafur Cymru, bod adolygiad blynyddol diweddar Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol Cymru wedi canfod mai Cymru yw'r genedl lleiaf cynhyrchiol yn y DU, bod tlodi ac amddifadedd yn uwch yng Nghymru nag mewn gwledydd eraill ym Mhrydain, a bod enillion canolrifol fesul awr yng Nghymru yn is nag yn Lloegr a'r Alban.
Mae ffigyrau'r Swyddfa Ystadegau Gwladol ar enillion gweithiwyr yn y DU ar gyfer 2018 yn dangos bod enillion cyfartalog yng Nghymru yn is ac wedi tyfu'n arafach nag yng ngwledydd eraill y DU yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, a bod gan Gymru y cynnydd tâl hirdymor isaf o blith gwledydd y DU. A chanfu adroddiad Sefydliad Bevan, fis diwethaf, ar gyfraddau tlodi yng Nghymru bod cyfradd tlodi incwm cymharol uwch yng Nghymru nag yn Lloegr, Gogledd Iwerddon a'r Alban, cyfran uwch o oedolion o oedran gweithio mewn tlodi yng Nghymru nag yn unrhyw wlad arall yn y DU, a bod cyfradd tlodi pensiynwyr yng Nghymru yn llawer uwch nag yng ngwledydd eraill y DU.
Yr hanes echrydus hwn o fethiant, y brad dinistriol hwn, yw gwir fesur dau ddegawd o rethreg a rhoi'r bai ar rhywun arall gan Lafur Cymru. Rydym ni felly yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyhoeddi cynllun cadarn ac ystyrlon i drechu tlodi sy'n cynnwys targedau a dangosyddion clir i fesur cynnydd ac effaith.