7. Dadl Plaid Cymru: Tlodi

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:10 pm ar 27 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 6:10, 27 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Y bobl sydd yn dioddef fwyaf yn sgil cyllideb y Canghellor yw menywod mewn gwaith rhan-amser â chyflog isel oherwydd eu bod nhw'n mynd i golli unrhyw doriadau treth oherwydd nad ydyn nhw'n ennill digon i elwa ar y cynnydd yn y lwfansau personol, ac maen nhw'n dioddef gostyngiadau mewn incwm real o ganlyniad i rewi'r budd-daliadau. Felly byddan nhw, mewn gwirionedd, yn waeth eu byd, ni waeth beth fo'r holl gyhoeddusrwydd ynghylch sut mae cyni ar ben erbyn hyn. Nid yw ar ben o gwbl ar gyfer gweithwyr rhan-amser, sy'n fenywod yn bennaf. Mae dros dair miliwn a hanner o fenywod yn ennill llai na £15,000 y flwyddyn. Maen nhw yn draean o'r gweithlu. Ar yr un pryd, bydd y 10 y cant uchaf o aelwydydd yn gweld gwerth £1 biliwn yn fwy o gynnydd yn eu hincwm na'r 10 y cant isaf. Mae hyn yn gwbl warthus: dyma sut yr ydym yn ehangu'r bwlch enillion cyffredinol rhwng y cyfoethocaf a'r tlotaf yn llwyr, ac fel y dywedodd Helen Mary, mae hyn yn y bumed economi fwyaf yn y byd.

Mae'n rhaid inni ddeall bod codi'r trothwy di-dreth bob amser o fudd anghymesur i bobl ar incwm canolig ac uwch. Nid yw o fudd i bobl ar gyflog isel. Mae'n rhaid bod dulliau eraill o sicrhau bod gwaith yn talu, oherwydd bod gan bawb sy'n mynd i weithio ac yn gwneud diwrnod caled o waith, yr hawl i ennill digon o gyflog i dalu am hanfodion bywyd ac i ddarparu ar gyfer eu teuluoedd. Mae'n amlwg nad yw hynny'n digwydd ar hyn o bryd. Yn hytrach, gellid bod wedi buddsoddi'r bron i £17 biliwn o refeniw treth na gasglwyd oherwydd y polisi bwriadol hwn, a dylid bod wedi gwneud hynny, yn y system fudd-daliadau a gwasanaethau cyhoeddus, y mae pobl dlawd yn dibynnu'n anghymesur arnyn nhw. Felly, gallen nhw wrthdroi'r rhewi budd-daliadau, ac mae hyd yn oed rhai o'r ASau Torïaidd—hyd yn oed cyn uwch Weinidogion—yn dadlau y dylem ni fod yn rhoi diwedd ar rewi budd-daliadau.

Ond rwyf i eisiau sôn am y ffordd, ers 2010, yr ydym ni i gyd wedi diystyru'n wirioneddol ein holl ymrwymiadau tuag at blant, oherwydd mae'r ymosodiad ar blant wedi bod yn ddi-baid ers i'r Llywodraeth newydd ddod i rym. Yn gyntaf, yn y ffordd y mae wedi tanseilio budd-daliadau plant, sef y rhan fwyaf hanfodol, ar ran y gymdeithas, o helpu'r rhai hynny sydd â phlant er mwyn sicrhau bod ganddyn nhw ddigon o arian i'w magu. Trwy ddefnyddio'r mynegai prisiau defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu, fe wnaethon nhw sicrhau na fyddai budd-daliadau yn cyd-fynd â phrisiau, ac wedyn cafodd y budd-dal plant ei rewi am dair blynedd gyntaf y Llywodraeth Dorïaidd, ac wedyn mae'r newid hwn wedi cael effaith enfawr ar y swm o arian a roddir ar gael ar gyfer plant.

Yn 2010, roedd y budd-dal plant yn £20.30 ar gyfer plentyn cyntaf y teulu a £13.40 ar gyfer plant eraill. Pe byddai polisïau'r Llywodraeth flaenorol wedi parhau i fod ar waith, byddai'r budd-dal plant heddiw o leiaf £24.30 ar gyfer y plentyn cyntaf ac £16.05 ar gyfer plant eraill. Mae hynny'n ostyngiad enfawr i arian plant, ac mae'r effaith y mae hyn wedi'i chael wedi bod yn wirioneddol ddinistriol. A'r hyn y mae wedi ei olygu yw y bydd dros 100,000 o blant yn amddifad y Nadolig hwn o ganlyniad i oedi mewn un peth: oedi i'r taliad credyd cynhwysol. Felly, ni fydd pobl ar Ynys Môn, er enghraifft, a fydd yn cael eu dechrau ar y credyd cynhwysol, yn cael unrhyw beth tan y flwyddyn newydd. Felly, byddan nhw'n cael Nadolig fel Scrooge heb unrhyw anrhegion, a dyn a ŵyr sut y byddan nhw'n goroesi. Yn y cyfamser, mae Prif Weithredwr Bet365 yn ennill £265,000 y dydd. Mae'n rhaid dweud, mae'n amlwg bod gennym ni gymdeithas sydd wedi colli cysylltiad yn llwyr â'r gwerthoedd y mae i fod i'w harddel. Mae amser wedi mynd yn drech na mi i allu dweud beth y dylem ni ei wneud am hyn, ond mae'n rhaid inni sicrhau bod ein plant yn cael eu bwydo, ar y lefel fwyaf sylfaenol.