7. Dadl Plaid Cymru: Tlodi

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:03 pm ar 27 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 6:03, 27 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Bydd y rhan fwyaf o'm sylwadau heddiw yn canolbwyntio ar gredyd cynhwysol, yn arbennig o ran y modd y mae'n effeithio ar fenywod. Nawr, cafodd hyn ei werthu i ni fel system newydd, mwy hyblyg a fyddai'n helpu pobl i symud yn haws rhwng gwaith a budd-daliadau, a byddai'n system haws ei deall a'i llywio i bobl sydd angen budd-daliadau. Ond y tu ôl i'r amcanion canmoladwy hyn, gorwedda agenda wenwynig, hynafol a, byddwn i'n dadlau, fel y dywedodd adroddwr y Cenhedloedd Unedig, un gwbl wreig-gasaol. A byddwn yn dweud wrth Mark Isherwood, sy'n gyd-Aelod o'r Siambr hon yr wyf yn ei barchu, fod yr adroddwr wedi defnyddio iaith gref iawn oherwydd ei fod yn meddwl ei fod yn warthus, ac roedd yn iawn i deimlo felly, bod ein cyd-ddinasyddion yn byw yn yr amgylchiadau hyn yn y bumed economi fwyaf yn y byd.

Lluniwyd y system budd-daliadau gyffredinol o'r dechrau i atgyfnerthu gwerthoedd teuluol 'traddodiadol', trwy dalu budd-daliadau i un aelod o'r aelwyd ar ran pawb, ac mae yna Aelodau o'r Siambr hon—mae Jane Hutt yn un ohonyn nhw—a fydd yn cofio sut y gwnaethom ni ymgyrchu mor galed yn y 1980au i amddiffyn menywod trwy roi eu budd-daliadau iddyn nhw yn eu pocedi eu hunain ar eu cyfer hwy a'u plant. Bwriad hyn oedd atgyfnerthu, byddaf yn defnyddio'r gair hen ffasiwn, 'patriarchaeth'.

Nawr, yn ymarferol, y dyn yw'r un derbynnydd o'r budd-daliadau bron bob amser mewn teulu pan fo dyn yno, ac mae hyn yn atgyfnerthu'r darlun ystrydebol mai'r dyn sy'n ennill y cyflog a bod ei wraig a'i blant yn ddibynnol arno. A byddwn i'n dadlau nad yw hyn yn ddymunol yn gyffredinol, ond pan fydd y dyn hwnnw sy'n ennill y cyflog yn cam-drin ac yn ffiaidd, mae hynny'n rhoi menywod mewn perygl gwirioneddol. Mae'r system hon yn gwahaniaethu yn erbyn yr ail enillydd cyflog ar aelwyd lle ceir dau unigolyn yn ennill cyflog, sef y fenyw gan amlaf, ac nid yw hynny ar ddamwain : fe'i cynlluniwyd felly. Mae hyn yn cael effaith ofnadwy ar fenywod sy'n dioddef cam-drin domestig a'u plant. Maen nhw bron bob amser yn dioddef cam-drin ariannol yn rhan o'r cam-drin hwnnw, ac mae'r diffyg gallu i gael gafael ar fudd-daliadau yn eu rhinwedd eu hunain yn gwneud hyn yn waeth. Os na ellir cael gafael ar arian, mae'n anhygoel o anodd gadael. Ac os bydd menyw yn dianc, mae'n rhaid iddi hawlio o'r newydd ar gyfer ei hunan a'i phlant, ac aros pum wythnos neu fwy—ac rwy'n pwysleisio pum wythnos neu fwy—ar gyfer y broses. Ar beth, rwy'n gofyn i'r Aelodau gyferbyn, mae hi i fod i fyw arno yn ystod y pum wythnos hynny? Rydym ni'n gwybod ar beth mae hi'n byw: mae hi'n byw ar fanciau bwyd ac elusengarwch y system Cymorth i Fenywod.

Mae hyn yn cefnogi camdrinwyr ac yn ei gwneud yn anos i oroeswyr adael, ac nid yw hynny'n ddamweiniol ac nid oedd yn annisgwyl. Dangosodd asesiadau o effaith yn 2011 y byddai hyn yn digwydd, a dewisodd y Llywodraeth Dorïaidd, gyda chymorth y Democratiaid Rhyddfrydol bryd hynny, fwrw ymlaen beth bynnag. Trwy roi hyn at ei gilydd—