Part of 1. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth – Senedd Cymru am 1:40 pm ar 28 Tachwedd 2018.
Wel, fe hoffai Trafnidiaeth Cymru ymddiheuro, fel y partner rheoli a gweithredu ar ran Llywodraeth Cymru, ond credaf fod angen cydnabod hefyd, mewn cyfnod byr iawn o amser, fod Trafnidiaeth Cymru wedi gweithio'n hynod o galed i ddod â nifer o drenau’n ôl i ddefnydd. Fel arfer, rydym yn gweithredu ar lefel o tua 80 y cant o'r fflyd gyfan. Mae 127 o drenau yn y fflyd, felly fel rheol, byddem yn gweithredu tua 105 ohonynt gyda'r trenau sy'n weddill i mewn i gael gwaith cynnal a chadw wedi’i wneud arnynt. Gallaf ddweud wrth yr Aelod fod y nifer i fyny i 96 y bore yma; rydym felly'n gweithredu ar lefel o tua 76 y cant. Bydd yn dychwelyd i'r lefel arferol—yn ôl i'r 80 y cant—o fewn ychydig wythnosau, ond credaf y dylid nodi hefyd mai achos y broblem hon—ac rwy’n gwerthfawrogi amynedd y teithwyr yn ystod yr amser anodd hwn—yw ein bod wedi etifeddu fflyd o drenau nad ydynt wedi cael eu cynnal a’u cadw’n dda o gwbl, ac ni chawsom fynediad llawn a phriodol atynt cyn i ni eu hetifeddu ac arweiniodd hynny, ynghyd â storm Callum, a mabwysiadu’r fasnachfraint yn ystod yr hydref, at greu heriau enfawr i Trafnidiaeth Cymru a’r gweithredwr a'r partner cyflawni.
Rydym hefyd yn edrych ar y rhesymau pam yr effeithiodd y mater hwn ar Gymru—rhwydwaith Cymru a’r gororau—yn fwy na rhannau eraill o'r DU. Yr hyn a welsom, a chredaf fy mod wedi dweud hyn yn y Siambr yr wythnos diwethaf, yw nad oes yr un o'r cerbydau—yr un o'r trenau—yn ein masnachfraint yn gweithredu gydag amddiffyniadau i atal olwynion rhag llithro. Mae hyn yn arwyddocaol oherwydd bod trenau ar draws gweddill y DU wedi bod yn gweithredu gyda'r amddiffyniadau hynny. Rydym wedi dysgu bellach fod y problemau, o bosibl, wedi gwaethygu yng Nghymru oherwydd, heb yr amddiffyniadau hynny i’r olwynion, ac o ganlyniad i benderfyniad a wnaed yn 2016—a hyn ar draws y DU—i roi'r gorau i osod tywod ar reilffyrdd, golygai fod tyniant ar reilffyrdd Cymru wedi bod yn waeth yr hydref hwn. Felly, mae hwnnw wedi bod yn ffactor arall sy'n cyfrannu'n sylweddol at y broblem.
Y bore yma cyfarfûm â Syr Peter Hendy, cadeirydd Network Rail a chyfarfûm, unwaith eto, am y trydydd tro, â phrif weithredwr Trafnidiaeth Cymru. Cefais y wybodaeth ddiweddaraf am wasanaethau, ac fel rwy’n dweud, mae gwelliannau wedi bod—gwelliannau sylweddol—o fewn wythnos, gyda mwy na 10 y cant o'r trenau bellach yn ôl mewn defnydd, ond mae hon yn parhau i fod yn adeg heriol iawn, oherwydd y tanfuddsoddi ofnadwy yn ein rhwydwaith rheilffyrdd dros y 15 mlynedd diwethaf.