8. Dadl Plaid Cymru: Taliadau Uniongyrchol ar gyfer Ffermwyr

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:43 pm ar 28 Tachwedd 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Llyr Gruffydd Llyr Gruffydd Plaid Cymru 4:43, 28 Tachwedd 2018

(Cyfieithwyd)

Wel, yn y bôn, mae'n golygu'r bobl sy'n cymryd risg ariannol; y bobl yn y rheng flaen sy'n gwneud y ffermio ac nid pobl sy'n cael eu gwobrwyo'n unig am eu bod yn digwydd bod yn berchen ar y tir hwnnw.

Cafodd fy mhryderon ynghylch y ffordd y mae Llywodraeth Cymru wedi rheoli'r broses hon eu dwysáu hefyd yn ystod y broses o graffu ar y gyllideb a gawsom gydag Ysgrifennydd y Cabinet ychydig wythnosau'n ôl. Gofynnais a oedd dyraniadau yn y gyllideb ar gyfer y modelu y dywedir wrthym yn barhaus y bydd yn digwydd i ddangos bod hwn yn ddull dilys o weithredu. 'Yn benodol, nac oes', oedd yr ateb, ac rwy'n darllen o'r trawsgrifiad yma. Gofynnais wedyn a fyddai'r treialu gofynnol yn cael ei ariannu o'r gyllideb. Wel, nid oes gennym unrhyw gyllideb wedi'i phennu, meddai, ac rwy'n dyfynnu, felly bydd angen inni ddod o hyd i'r arian hwnnw, dywedwyd wrthyf wedyn. Ychwanegodd Ysgrifennydd y Cabinet:

Mae'n amlwg fod peth lle o fewn ein cyllideb bresennol... ond nid wyf yn gwybod faint fydd ei angen arnom.

Ble mae'r cynllun? Ble mae'r cynllun? Hynny yw, ble mae eich ymagwedd drefnus a chynlluniedig tuag at y newid mwyaf mewn cymorth amaethyddol ers yr ail ryfel byd? Ac nid ydych yn gwybod.

Ond fe wyddoch, wrth gwrs, fod angen y modelu arnom. Cynhaliodd eich rhagflaenydd waith modelu helaeth cyn inni ddechrau trafod opsiynau, fel bod y drafodaeth honno'n deillio o safbwynt gwybodus. Rydym yn gwybod bod angen treialu—rydych wedi dweud hynny eich hun—ar y dull hwn nad yw erioed wedi'i brofi o'r blaen. Ac mae angen gwella'r gwasanaeth cynghori yn sylweddol er mwyn cefnogi'r rheini a allai fod yn cael trafferth i bontio. Ac rydym eto i weld a oes capasiti gan y Llywodraeth i reoli a sicrhau newid o'r maint hwn ac ar y raddfa hon. A oes gennych ddigon o weision sifil i brosesu'r hyn a allai fod yn ddegau o filoedd o geisiadau am y cynlluniau hyn? Nid yw'n syndod eich bod wedi dewis dyddiad dechrau flwyddyn yn ddiweddarach, oherwydd, yn amlwg, mae cynifer o gwestiynau yn dal heb eu hateb. Felly, mae unrhyw hyder a oedd gan y gymuned ffermio yng nghynigion eich Llywodraeth ac yn y modd yr oeddech yn ymdrin â'r broses hon wedi bod yn lleihau wythnos ar ôl wythnos ar ôl wythnos drwy gydol y cyfnod ymgynghori, ers y cyfnod ymgynghori, ac roedd yn amlwg i bawb ei weld a'i glywed yn y ffair aeaf yr wythnos hon.

Felly, daeth yn bryd i'r Llywodraeth hon wynebu'r realiti a chydnabod bod angen iddi gymryd cam yn ôl bellach ac edrych eto ar gynnwys taliad sylfaenol yn rhan o'i chynigion ar gyfer unrhyw gynllun yn y dyfodol. Gall pawb ohonom ddechrau drwy gefnogi cynnig Plaid Cymru yma heddiw.