Diolch yn fawr am y cyfle, Dirprwy Lywydd, i ymateb i'r ddadl ryfeddol ac annisgwyl hon. Un o fanteision y lle hwn, Senedd Cymru, yw ein bod ni'n gallu trafod, fel y dywedodd y ddeddfwriaeth a'n sefydlodd ni, unrhyw faterion yn effeithio ar Gymru. Ond rwy'n credu mai dyma'r tro cyntaf i mi glywed dadl ac, yn sicr, y tro cyntaf i mi gymryd rhan mewn dadl fer, yn sôn am y cyfnod neu'r gorffennol y gellir ei alw yn gynhanesyddol. Ond mae hwn yn air rydw i'n cael ychydig o broblem efo fo, oherwydd mi fyddwn i yn dadlau yn athronyddol os ydym ni'n gallu sôn am y cynhanesyddol, mae'n rhaid ei fod o'n bod, ac felly ei fod, mewn rhyw ystyr, yn hanesyddol, ond fe adawn ni hwnnw i'r athronwyr.

Mi ges i gyfle mis diwethaf i amlinellu y blaenoriaethau sydd gyda ni yn yr adran ar gyfer amgylchedd hanesyddol Cymru. A'r pwyslais yn y blaenoriaethau yna oedd dadlau a dangos bod Cymru yn codi fel cenedl fodern erbyn heddiw o dreftadaeth ddiwylliannol gydag elfennau cyffredin dros filoedd o flynyddoedd. Ac felly mae'r Aelod yn saff iawn yn dweud ein bod ni yn cychwyn yn nyfnder y cyfnod cynhanesyddol. Yn wir, ymhell cyn y cyfnod Neolithig, fel y mae hwnnw'n cael ei ddyddio, a dyfodiad yr hyn a ddisgrifiodd David fel dyfodiad amaeth a chymunedau sefydlog, rydym ni'n gallu mynd â stori'r wlad sydd bellach yn cael ei galw yn Gymru yn ôl i gyfnod yr Oes Iâ ddiwethaf o leiaf, a'r olion dynol cynharaf a ddarganfuwyd o, mewn dyfnodau, 'Gymro' yn ôl yn ogof Pontnewydd gymaint â 0.25 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Felly, mae’r cynhanesyddol yn fater sydd o ddiddordeb i Lywodraeth Cymru, ac fe garwn i bwysleisio beth ydy gwahanol elfennau'r etifeddiaeth yr ydym ni wedi bod yn ceisio'i diogelu yn ystod y cyfnod yr ydw i wedi bod yn gyfrifol amdano fo—ychydig dros flwyddyn.