Part of the debate – Senedd Cymru am 5:29 pm ar 11 Rhagfyr 2018.
Rwy'n meddwl bod Jenny Rathbone, fel y bydd yn ei wneud yn aml iawn, wrth gwrs, wedi nodi'r brif her sy'n ein hwynebu. Rwy'n ddiolchgar i chi, Jenny, am eich cefnogaeth i'r dull yr ydym ni'n ei arddel, ond rydych chi yn llygad eich lle: cawn ein beirniadu am ein camau gweithredu ac nid ein hareithiau, ac rwyf i yn sicr yn cydnabod hynny. Ond gadewch i mi ddweud gair am y dull yr wyf i wedi'i arddel a sut yr ydym ni wedi ceisio mynd i'r afael â'r union her yr ydych chi wedi'i disgrifio y prynhawn yma. Ar hyn o bryd, mae llawer o'r anawsterau a wynebwn oherwydd bod gennym setliad sydd wedi torri, sy'n golygu nad ydym ni'n gallu darparu dull cyfannol i'r polisi.
Wrth greu bwrdd plismona Cymru, a gyfarfu am y tro cyntaf rai wythnosau yn ôl, rydym ni'n ceisio datblygu dull drwy'r heddlu a thrwy asiantaethau sy'n gweithio ochr yn ochr â'r heddlu a fydd yn trin pobl agored i niwed mewn modd na fyddai wedi bod yn bosibl ei ddychmygu 10, 20 neu 30 mlynedd yn ôl. Felly, rydym ni'n newid y ffordd yr ydym ni'n plismona llawer o'n cymunedau, ac roedd sgwrs a gefais ddoe â phrif gwnstabl a chomisiynydd heddlu a throseddu Dyfed Powys yn adlewyrchu llawer o'r mathau o sgyrsiau yr ydym ni wedi bod yn eu cael, ac rwy'n credu y bydd y bwrdd plismona yn ein galluogi i gychwyn ar y gwaith o ddwyn ynghyd, os mynnwch chi, ganghennau gwahanol o bolisi, gwahanol weithredwyr polisi, a gwahanol awdurdodau i weithio mewn ffordd fwy cydlynol ac i drin pobl agored i niwed mewn modd na allem ni fod wedi ei wneud o'r blaen.
Yna mae angen inni ddod â'r system gosbi i fod yn rhan o hynny, a'r system cyfiawnder troseddol ehangach hefyd, ac rwy'n credu y gallwn ni wneud hynny. Credaf mai'r hyn a welais i gan bobl sy'n gweithio yn y system yw ymrwymiad llwyr i'r ddadl yr ydym ni wedi ei chael y prynhawn yma, ac i'r gwerthoedd sydd wedi ysgogi'r ddadl yr ydym ni wedi ei chael y prynhawn yma. Felly, credaf y gallwn ni wneud hynny hefyd. Yr hyn yr wyf i wedi ceisio ei wneud ar bob achlysur yw cael cytundeb gyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder a chyda'r Swyddfa Gartref er mwyn i ni allu symud ymlaen.
Fel y dywedais mewn ateb i gwestiwn cynharach, mae'r bobl hyn yn dioddef heddiw ac yn cael eu siomi heddiw. Nid yw rhoi araith ar gyfansoddiad y Deyrnas Unedig yn y dyfodol yn ateb digonol i'r problemau y maen nhw'n eu hwynebu yn eu bywydau bob dydd. Felly, rydym ni wedi ceisio darparu dull nad yw o bosibl yn cyflawni popeth yr hoffem ni ei weld, ond mae'n dechrau cyflawni ymagwedd at gamau ataliol a fydd yn cael effaith yn y dyfodol.
Ond gadewch i mi ddweud hyn, i gloi: rwy'n credu bod enghreifftiau ledled y byd o Lywodraethau sydd wedi llwyddo i gyflawni camau gweithredu ataliol, gwirioneddol sydd wedi ymdrin â phobl sy'n agored i niwed a theuluoedd sy'n agored i niwed a chymunedau sy'n agored i niwed. Rwy'n credu bod gennym ni lawer i'w ddysgu gan y Llywodraethau hynny a'r dulliau gweithredu hynny. Rwy'n credu bod y dulliau yr ydym ni wedi bod yn eu harddel o ran rhai o'r mentrau yr ydym ni wedi eu gweithredu mewn llywodraeth leol ac mewn mannau eraill yn dechrau dod o hyd i ffordd tuag at fynd i'r afael â'r materion hynny. Ond yr hyn yr wyf am ei ddweud yw—y dylai egwyddorion cyfiawnder fod yn rhan o'n holl waith fel Llywodraeth, oherwydd yr hyn yr wyf i wedi bod yn ei weld yw nad yw'r bobl sydd, fel y dywedwch chi, yn yr amgylchedd llinellau cyffuriau, yno oherwydd eu bod eisiau troseddu. Nid ydyn nhw yno oherwydd eu bod eisiau cymryd a delio mewn cyffuriau. Ond maen nhw yno oherwydd eu bod nhw wedi'u siomi ac oherwydd nad ydyn nhw'n gweld unrhyw ddewis arall yn hytrach na gwneud hynny. Creu'r dewisiadau hynny yw ein her ni a'r hyn y mae'n rhaid i ni ei wneud, ac rwy'n credu, fel Llywodraeth yma yng Nghymru, y gallwn ni wneud hynny.