Diolch yn fawr, Lywydd. Rwy'n cynnig y gwelliannau.

Mae hon yn ddadl bwysig iawn wrth gwrs, ac rwy'n cytuno bod angen inni ddod o hyd i gonsensws ar y cwestiwn hwn os yw'n bosibl, ond mae angen inni fod yn glir hefyd ynglŷn â beth yn union yw'r problemau rydym yn ceisio'u datrys, a dyna mae ein gwelliannau'n ceisio ei wneud. A byddwn yn cyfrannu ymhellach at y ddadl hon drwy gyhoeddi ymgynghoriad Plaid Cymru ar dai maes o law.

Felly, i fod yn glir ynglŷn â gwir natur y prinder tai, gadewch i ni gymryd un amcanestyniad o'r galw am dai yn y dyfodol i ddangos y pwynt yr hoffwn ei wneud. Mae adroddiad gan y Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru ar angen a galw am dai yn y dyfodol yn amcangyfrif y bydd angen 8,700 o unedau tai ychwanegol bob blwyddyn rhwng 2011 a 2031. O'r rhain, byddai 63 y cant yn y sector marchnad—sef 5,500 y flwyddyn—a 37 y cant yn y sector cymdeithasol—sef 3,300 flwyddyn. Ond os bydd y twf yn y boblogaeth yn fwy, mae'r adroddiad yn amcangyfrif y byddwn angen 12,000 o unedau y flwyddyn, a byddai angen i 35 y cant ohonynt fod yn y sector tai cymdeithasol—sef 4,200 y flwyddyn.

Nawr, gadewch i ni edrych ar adeiladu tai dros yr 20 mlynedd diwethaf a sut y mae'n berthnasol i'r ffigurau rwyf newydd eu rhoi. Rhwng 1997 a 2007, cafodd cyfartaledd o 7,591 o unedau eu cwblhau yn sector marchnad bob blwyddyn. Rhwng 2007 a 2017, gostyngodd y ffigur hwnnw i gyfartaledd o 5,573 o unedau. Yn y ddau ddegawd, bydd lefel y perfformiad yn ddigon i ateb prif ragfynegiadau o angen y Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru, ond os yw'r perfformiad yn parhau'n debyg i'r degawd diwethaf, byddai'n achosi problemau o ran y cyflenwad os yw'r amcangyfrifon uwch ar gyfer y boblogaeth yn gywir.

Gallwn weld o'r ffigurau hyn fod y cyflenwad tai o'r sector marchnad yn ddigonol felly. Ond os edrychwn ar y perfformiad mewn tai cymdeithasol, gwelwn ddarlun gwahanol iawn. Rhwng 1997 a 2007, 825 yn unig o unedau newydd o dai cymdeithasol a adeiladwyd bob blwyddyn, ac nid yw ond wedi codi i 850 bob blwyddyn yn y 10 mlynedd diwethaf. Ond mae'r Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru yn amcangyfrif bod angen rhwng 3,300 a 4,200 o unedau ychwanegol o dai cymdeithasol arnom bob blwyddyn, ac eto 850 yn unig o gartrefi, pan fo angen dros 4,000 arnom. Mae'r bwlch hwnnw'n gwbl syfrdanol.

Felly, rhaid inni fod yn glir mai ym maes tai cymdeithasol y mae'r prinder mwyaf yn y cyflenwad. Yn rhy aml, defnyddir y farn fod arnom angen rhagor o dai fel arf lobïo ar gyfer glastwreiddio deddfau cynllunio a rheoliadau adeiladu, ac ar gyfer gwthio cynlluniau datblygu lleol drwodd yn erbyn gwrthwynebiad lleol, cynlluniau nad ydynt yn rhoi unrhyw ystyriaeth i sut i greu cymunedau cynaliadwy. Ni fydd unrhyw un o'r atebion hynny'n datrys ein problemau tai mewn gwirionedd. Nid ydynt yn dweud dim am ddigartrefedd, a bod datrys digartrefedd yn golygu ffocws diwyro ar gynyddu tai cymdeithasol. Felly, rhaid inni ymwrthod â'r buddiannau breintiedig hynny drwy wneud yn siŵr fod y cynnig ger ein bron yn gliriach ar y pwynt hwn, ac yn nodi'n amlwg fod yn rhaid i'r cyflenwad tai ymwneud â chreu cymunedau, nid unedau mewn jyngl goncrit heb eu cynnal gan wasanaethau cyhoeddus.

Rhaid inni hefyd gydnabod mai'r rhwystr pennaf i berchentyaeth yw cyflogau isel, cyflogaeth ansicr a rhenti uchel sy'n atal llawer o bobl ifanc rhag cynilo ar gyfer blaendal. Ni fydd rhagor o gartrefi chwe ystafell wely yn y maestrefi yn gwneud dim i helpu'r bobl hynny i gael troed ar yr ysgol dai.

Cyflwynwyd y ddadl heddiw gan y Ceidwadwyr yn sgil cyhoeddi eu papur polisi ar dai, papur nad yw'n cydnabod y ffactorau sylfaenol sy'n achosi'r argyfwng rydym yn ei wynebu: hynny yw, penderfyniadau Llywodraethau olynol i danfuddsoddi mewn tai cymdeithasol ac i roi'r cyfrifoldeb am ddarparu lloches—hawl ddynol sylfaenol—yn nwylo cwmnïau preifat sy'n ceisio gwneud elw. Mae'r blaid Dorïaidd yn gyfrifol am ddinistrio ein stoc dai, gan gyflwyno'r dreth ystafell wely a gweithredu newidiadau i'r system les sydd wedi peri i filoedd o bobl fod yn ddigartref, felly maddeuwch imi os wyf yn amheus eu bod yn sydyn wedi dod o hyd i'w cydwybod ar y mater hwn. Wrth egluro'r problemau yn y cyflenwad tai, gobeithio y gallwn ddechrau dod o hyd i atebion a fydd yn gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl yma yng Nghymru yn hytrach nag i elw datblygwyr tai. Mae angen rhaglen ar gyfer adeiladu nifer fawr o dai cymdeithasol er mwyn datrys yr argyfwng hwn ac mae ei hangen ar frys.