A gaf i ddechrau drwy ganmol, yn gyffredinol, y llaw y mae Llywodraeth Cymru wedi'i chwarae, nid yn unig yn y gyllideb derfynol, ond yn ystod y flwyddyn hon? Mae wedi bod yn anodd iawn. Gallwch chi ond chwarae'r llaw a roddwyd i chi, ac rydym ni'n dal—nid yw hwn yn bwynt gwleidyddol; mae'n realiti llym—ar gynffon hir cyni. Mae gennym ni gyllideb sy'n dirywio na allwch chi ei defnyddio ond mewn nifer penodol o ffyrdd, fel y mae Neil Hamilton newydd ei ddweud. Mae'n rhaid ichi wneud rhai dewisiadau anodd iawn iawn. Ond yr hyn sydd wedi ychwanegu at yr anhawster eleni yw'r ffaith—ac mae'n ddiddorol gweld hyn o safbwynt rhywun sydd yn teithio i lawr yr M4 i ddod i'r sefydliad democrataidd hwn—bod y mwg a'r drychau hyd yn oed yn fwy amlwg pan fydd Llywodraeth y DU yn gwneud cyhoeddiad mawr am fuddsoddiad mewn llywodraeth leol neu mewn gofal iechyd ac ati, ac yna fe fyddwch yn canfod, wel, mewn gwirionedd maen nhw eisoes wedi dyrannu rhannau sylweddol o hynny i hwn a'r llall. Felly nid oes gan Lywodraeth Cymru rwydd hynt i'w ddefnyddio fel y mynna, maen nhw wedi ei dorri eisoes.

Felly, mewn gwirionedd, wrth inni gyrraedd y gyllideb derfynol, mae eleni wedi bod yn flwyddyn eithaf anodd i Weinidogion Llywodraeth Cymru ddelio â'r cymhlethdod hwnnw, y mwg a'r drychau, ac i wneud rhai dewisiadau anodd iawn. Nawr, rwy'n cytuno â phwynt Mike, mae hwn yn faes anodd iawn o hyd i lawer o sefydliadau'r sector cyhoeddus, yn bennaf llywodraeth leol. Ond yn y llaw a gafodd ei rhannu, rwy'n credu gwnaed rhai penderfyniadau anodd ond rhai deallus. Nid yw wedi bod yn hawdd.

Ond hoffwn i droi at ambell un o'r rhai llai, yn gyntaf oll, oherwydd o fewn hyn ceir rhai clapiau gwerthfawr hefyd. Un o'r rhai diddorol—£5 miliwn ychwanegol i ddatblygu astudiaethau dichonoldeb ar gyfer oriel gelf genedlaethol ac amgueddfa bêl-droed genedlaethol—a gaf i wneud apêl yn y fan hyn? Fe wn y cafodd ei grybwyll, wn i ddim pa un ai cellwair oedd ai peidio, ond ceir hen draddodiad ym maes democrateiddio'r celfyddydau i fynd â'r celfyddydau i'r mannau annisgwyl, ac nid oes rhaid iddo fod yn y Guggenheim yn Bilbao. Gall fod yn orielau celf Whitehall a roddwyd yn fwriadol mewn ardaloedd lle y byddai pobl dosbarth gweithiol yn cael profiad o'r gelfyddyd orau. Neu Tracey Emin yn mynd â'i horiel allan o Lundain i Margate. Wel, fe ddywedaf hyn wrthych chi, ewch â hi i Bort Talbot. Mae rhyw 20 munud i lawr y ffordd o'm lle i, ond dyma'r union boblogaeth—[Torri ar draws.] Ie, ac mae'r cyhoeddusrwydd oherwydd Banksy yn helpu gyda hyn. Ond ewch â hi i le fel yna. Ewch â'r gelf at y bobl; democrateiddiwch y gelfyddyd. Peidiwch â mynd â hi i'r lleoedd arferol ac at y bobl arferol; ewch â hi i rywle arall. Defnyddiwch yr astudiaeth ddichonoldeb honno yn ddoeth. Gallwch wneud rhai pethau anhygoel gyda symiau cymharol fach o arian yma.

Mae rhywfaint o arian yma i gefnogi plannu coed yng Nghymru. Mae llawer o bobl yn dweud, 'Wel, dyna braf iawn' ac ati. Ond os edrychwch ar yr hyn y maen nhw wedi'i wneud yng nghwm Llynfi uchaf gyda Choetir Ysbryd Llynfi, gydag ychydig o blannu coed ynghyd ag ymgysylltu â chwe phractis meddyg teulu mewn clwstwr, ochr yn ochr ag ysgolion cynradd ac uwchradd lleol, ochr yn ochr â gweuwyr a gwniadwyr, brasgamwyr ac ati, mae'n cael effaith ar y cymunedau 20:20 sydd gennym ni, lle ceir gwahaniaeth o 20 mlynedd yn y gyfradd marwolaethau rhwng pen uchaf Llynfi a Phorthcawl. Y math hwnnw o arian, yn cael ei fuddsoddi'n ddoeth—gall symiau bach wneud gwahaniaeth gwirioneddol.

A gaf i siarad hefyd o blaid Cyfoeth Naturiol Cymru am unwaith, oherwydd ei fod yn dod dan y lach yn aml yma? Fe wn i am bobl sy'n gweithio yng nghrombil Cyfoeth Naturiol Cymru ac maen nhw'n amgylcheddwyr brwd ac ymroddedig. Y swm o arian—wel, mae wedi bod yn ergyd drom, ond bydd hyn yn gwneud rhywfaint o les i ysbryd y bobl hynny, oherwydd eu bod nhw'n teimlo'n angerddol ynghylch ein bioamrywiaeth, ynghylch mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd, am y rhywogaethau sydd gennym ni yn ein hamgylchedd morol a daearol. Mae'n dda gweld y symiau hyn o arian—hyd yn oed rhai Llangrannog a Glan-llyn, a minnau'n rhywun a aeth yno fel bachgen ifanc a gollodd canŵ i waelod y llyn yn y Bala hefyd. [Chwerthin.] Rhyfeddol, gan iddyn nhw ddweud na fyddai'r canŵ hwn yn suddo, roedd fel y Titanic, roedd yn llawn ewyn. Wel, fe ddangosais i eu bod nhw'n anghywir—i lawr i'r gwaelod â fe.

Ond er nad yw'n mynd i fod yr ateb—ac rwy'n cymeradwyo'r gwaith a wnaeth Rhianon yn hyrwyddo achos cerddoriaeth a cherddoriaeth mewn addysg a cherddoriaeth mewn cymunedau hefyd, a hefyd Beverley Humphreys, Beverley Humphreys o Beverley's World of Music ar nos Sul ar BBC Radio Wales. Fel y dywed hi'n aml o'i llwyfan, mae pobl yn mynd i gysgu gyda hi ar nos Sul. Nawr, Beverley sy'n dweud hynny, nid fi, iawn, o'r gorau. [Chwerthin.] Ond mae hi hefyd—pa bryd bynnag y mae hi'n sefyll yn y neuadd ym Mhorthcawl, yn Neuadd y Dref Maesteg ac ati, mae hi bob amser yn hybu'r achos hwn yn gryf. Nawr ni fydd y swm hwnnw'n newid y byd, ond mae'n gyfraniad a tybed, pan fyddwn yn ei roi ochr yn ochr â gwaith pobl fel ffrindiau, grwpiau ffrindiau sydd wedi dod ymlaen i roi arian tuag at addysg gerddorol ac ati, onid oes cymaint yn fwy y gallwn ei wneud â hynny.

Ond yr wyf am droi yn fyr iawn—. O ran awdurdodau lleol, mae croeso iddo—yr arian ychwanegol a gafodd ei wasgu allan o hyn. Rwy'n credu bod angen inni ddweud wrth awdurdodau lleol hefyd: gwnewch y gorau o'r arian sy'n mynd i fyrddau partneriaeth rhanbarthol. Ond rwy'n credu ein bod ni'n cydnabod eu bod mewn cyfnod anodd, ac fe fyddwn i'n annog y Llywodraeth, hyd yn oed gyda'r setliad cyllido a gawsom ni yma, i barhau i weithio gydag awdurdodau lleol ac i ddod o hyd i ffyrdd, nid yn unig ffyrdd cyllido ond ffyrdd creadigol, llawn dychymyg i wneud adnoddau fynd ymhellach. Rwy'n credu bydd hynny'n gofyn am gymorth gan Lywodraeth Cymru, cymorth partneriaeth ranbarthol, cymorth consortia a gwneud pethau'n wahanol yn ogystal â rhoi arian yno. Diolch Dirprwy Lywydd.