14. Datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a’r Gweinidog Brexit: Effaith Brexit heb Gytundeb ar Gymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:10 pm ar 22 Ionawr 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of David Lloyd David Lloyd Plaid Cymru 7:10, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit am ei ddatganiad cynhwysfawr iawn, yn amlwg, yn y bôn ar economi Cymru a lles Cymru? Ychydig o gwestiynau yn unig sy'n deillio o hynny. A gaf i dawelu ei feddwl ynghylch ei lais, i ddechrau? Oni bai iddo ddechrau canu'n uchel, mae'n iawn, felly ni fyddwn yn awgrymu canu'n uchel mewn ymateb i unrhyw un o'r cwestiynau hyn.

Ond beth bynnag, mae llawer iawn o bobl yn dweud wrthyf fod cyllid Ewropeaidd yn amlwg yn ansicr erbyn hyn. Mae gennym ni gronfa rhannu ffyniant ac, yn amlwg, fe wnaeth yr ochr ymadael warantu y byddai'r holl arian Ewropeaidd yn parhau i ddod i Gymru, er gwaethaf gadael Ewrop. A gawn ni'r newyddion diweddaraf am unrhyw drafodaethau yr ydych chi wedi'u cael o ran beth sy'n digwydd gyda'r gronfa rhannu ffyniant ac arian Ewrop i Gymru?

Yn amlwg, ar y meinciau hyn neu yn y cadeiriau hyn, ym Mhlaid Cymru, rydym ni'n poeni am golli pwerau. Efallai bod y Cwnsler Cyffredinol wedi fy nghlywed i o'r blaen yn sôn am unrhyw fwriad i gymryd pŵer. Ond rwyf hefyd yn poeni am gymhlethdod a diffyg amser bellach o ran y sefyllfa Brexit 'heb gytundeb' a 29 Mawrth ar y gorwel, bod y cymhlethdod a'r angen i wneud pethau gyda deddfwriaeth Brexit o bosibl yn cael eu defnyddio o bosibl i ddychwelyd ein pwerau datganoli. Mae'n amserol i dalu gwrogaeth i waith clercod, cynghorwyr cyfreithiol ac ymchwilwyr y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol sy'n tynnu sylw at y materion hyn, ac fel corff gwarchod materion cyfansoddiadol yn y fan yma. Clywais yr hyn a ddywedodd Lesley Griffiths yn gynharach am waith caled y cynghorwyr cyfreithiol ar ochr y Llywodraeth, ond mae hefyd ar ochr y Cynulliad yma fel deddfwrfa, oherwydd mae tensiwn rhwng pwerau, nid dim ond pwerau yn cael eu colli o bosibl rhwng Llywodraeth Cymru a San Steffan, ond, yn amlwg, o'r ddeddfwrfa hon i Lywodraeth Cymru hefyd.

Ac, yn amlwg, er gwaethaf ennill refferendwm yn 2011 i gael mwy o bwerau i'r Senedd hon, rydym ni wedi ein gweld yn y fan yma, yn sgil Deddf Cymru 2017, yn colli pwerau, unwaith eto, fel yr amlinellwyd gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ac eraill, ac wrth ymadael â'r UE, rydym wedi gweld colli'r Bil Parhad yn dilyn hynny, mae gennym gytundeb rhynglywodraethol anstatudol, mae gennym fframweithiau cyffredin a llywodraethu cyffredin, oes, ond pa mor gyffredin yw'r llywodraethu hwnnw yn y pen draw yw'r pwynt dadleuol. Rwy'n gwybod bod y Prif Weinidog wedi awgrymu'n gynharach fod ganddo bryderon tebyg ynghylch gweithredu'r fframweithiau cyffredin, yn enwedig yn awr yn y tymor byr.

Nawr, bydd y Cwnsler Cyffredinol, â'i wybodaeth a'i arbenigedd, yn gwybod am drafodaethau yn y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am y Bil cyd-drefniadau gofal iechyd, Bil amaethyddiaeth y DU, Bil Pysgodfeydd y DU, os byddwn yn ymadael heb gytundeb. Yn sicr, yn y tymor byr, roedd pob un ohonom ni yn disgwyl dim ond trosglwyddo pwerau—dylai'r hyn sy'n digwydd yn awr o ran trefniadau gofal iechyd barhau i ddigwydd. Ond yr hyn a gawn pan fyddwch yn gweld rhywbeth fel y Bil cyd-drefniadau gofal iechyd yw bod pwerau ehangach wedi'i sleifio i mewn o dan gymal 2. Mae gennym bwerau Harri'r VIII o hyd, sy'n golygu gallu Gweinidogion y DU i ddeddfu ar faterion sydd eisoes wedi'u datganoli i Gymru.

Nawr, hefyd, clywais yr hyn a ddywedodd y Prif Weinidog yn gynharach—na ddylem boeni am hyn, ond, yn amlwg, ceir pryder gwirioneddol am gymhlethdod deddfwriaeth Brexit yn awr a'r pwysau o ran amser arni, rydym ni i gyd yn cael ein hannog i, 'Nawr, dewch ymlaen, San Steffan, mae gennym ni'r gallu, rydym ni o dan bwysau i lawr yn y fan yma, nid oes gennym ni'r amser. Siawns ein bod ond yn dilyn arweiniad San Steffan.' Ond a fyddai'r Cwnsler Cyffredinol yn rhannu fy mhryder felly na ddylai Brexit gael ei ddefnyddio i ddileu, o bosibl, pwerau o'r Senedd hon?

Fy mhwynt olaf, oherwydd rwy'n sylweddoli bod y Llywydd yn edrych arnaf i: a yw'r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno ein bod, mewn gwirionedd, mewn trafferthion? Mae gwleidyddiaeth a gwleidyddion yn San Steffan wedi methu. Yr hyn y mae Theresa May yn ei gynnig nawr yw cytundeb gwael neu ymadael heb gytundeb—y dewisiadau hynny. Mae'r hyn sydd ar gael yn awr—cytundeb gwael neu ymadael heb gytundeb—yn waeth nag aros yn yr Undeb Ewropeaidd yn y lle cyntaf. Nid oes unrhyw ucheldiroedd Brexit yng ngoleuni'r haul. Mae angen refferendwm arall arnom ni. A yw'n cytuno?