Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 23 Ionawr 2019.
Yn gyntaf a gaf fi ymddiheuro i gyd-Aelodau am gyrraedd yn hwyr i'r ddadl, ac yn arbennig i fy nghyd-Aelod, Nick Ramsay, y mae ei gyflwyniadau'n aml mor danbaid a'i berorasiynau? Felly, mae'n ddrwg gennyf fod wedi colli hynny. Clywais araith Neil Hamilton yn awr. Roeddwn yn ymwybodol ei fod yn arfer bod yn gyfreithiwr, ond nid oeddwn wedi sylweddoli ei fod yn arbenigwr ar osgoi trethi hyd nes y datgelodd hynny yn awr, a'i fod yn ystyried ei fod wedi gwneud defnydd mwy cynhyrchiol o'i fywyd ers hynny.
Clywais sylwadau Alun Davies yn gynharach a'i amheuon na allech byth gynyddu refeniw drwy gael cyfradd dreth is neu'r gwrthwyneb. Ymddengys bod Llywodraeth Cymru yn hoffi trethi newydd—y syniad o brofi'r system—ac mae gennym fan prawf yma. Ac mae'r cynnydd yn y dreth a gyflwynwyd ganddynt ar eiddo masnachol dros £1 miliwn; maent bellach yn codi 6 y cant yn hytrach na 5 y cant. Trafodais hyn gyda'r Prif Weinidog, bellach, cyn iddo ddigwydd a rhennais fy ofnau a chefais sicrwydd y byddai'n gwneud mwy nag ychydig o filoedd o wahaniaeth—neu ddim o gwbl, byddem yn ei glywed gan y meinciau cefn. Ond mewn gwirionedd mae gennym rai ffigurau ar hyn yn awr ac rwyf wedi dyfynnu arolwg gan gwmni o'r enw CoStar o'r blaen, cwmni sy'n monitro trafodiadau masnachol. Yn ail chwarter y flwyddyn, sef chwarter cyntaf y dreth trafodiadau tir, gwelsant fod swm trafodiadau masnachol yng Nghymru wedi disgyn i £40 miliwn yn unig. Mae hynny'n cymharu â chyfartaledd chwarterol blaenorol, dros y pum mlynedd diwethaf, o £180 miliwn.
Nawr, cefais fy meirniadu gan y Prif Weinidog am roi gormod o bwyslais ar ffigurau un chwarter, a dywedodd wrthyf fod un trafodiad mawr wedi dod drwodd yn y chwarter nesaf, a bellach mae gennym y ffigurau hynny—o'r arolwg hwn, o leiaf—ar gyfer chwarter tri, sef ail chwarter y dreth trafodiadau tir, a bu ychydig o gynnydd i £54 miliwn, felly nid ydym ond 70 y cant yn hytrach na 78 y cant yn is na'r hyn a welem cyn hynny. A phe baem yn cynyddu'r cyfraddau hynny i—[Anghlywadwy.]—gyda'i sylw yn gynharach, dros chwe mis arferol o'r hyn a oedd yn arfer bod yn dreth dir y dreth stamp, fe welwn y byddem wedi cael 5 y cant o dderbyniadau ar £180 miliwn y chwarter. Byddai hynny'n £18 miliwn dros chwe mis. Ers hynny, ar y rhifau hyn, gwelsom £40 miliwn a £54 miliwn—£94 miliwn—ac o gymryd 6 y cant o hwnnw, cawn £5.64 miliwn. Felly, os yw fy mathemateg yn gywir, dyna £12.36 miliwn o refeniw a gollwyd diolch i'r cynnydd o 1 y cant yn y dreth. A—[Torri ar draws.] Buaswn yn falch o dderbyn ymyriad.