Symudwn yn awr at eitem 9, sef y ddadl fer, a galwaf ar Hefin David i siarad am y pwnc a ddewiswyd ganddo. Hefin.

Ddirprwy Lywydd, mae'n bleser gennyf roi munud o'r ddadl fer hon, yn y drefn hon, i Joyce Watson, David Melding, Rhianon Passmore a Jenny Rathbone, sy'n dangos pwysigrwydd y ddadl heddiw, rwy'n credu.

Pe baech yn gosod yr holl gwpanau polystyren a gynhyrchir mewn un diwrnod yn unig mewn rhes, byddent yn mynd yr holl ffordd o amgylch y ddaear. Pe baech yn gosod yr holl wellt plastig a ddefnyddir yn y DU bob tri diwrnod, byddent yn mynd yr holl ffordd o amgylch y ddaear ddwywaith. Yn nes at adref, os edrychwn ar Gymru, mae gwaith ymchwil diweddar gan yr Athro Steve Ormerod o Brifysgol Caerdydd wedi canfod plastigau mewn 50 y cant o bryfed dŵr croyw mewn afonydd yn ne Cymru. Mae hyn yn dangos pa mor ddifrifol yw'r broblem.

Yn 1950, cynhyrchodd poblogaeth y byd o 2.5 biliwn 1.5 miliwn tunnell o blastig. Yn 2016, cynhyrchodd poblogaeth fyd-eang o dros 7 biliwn dros 320 miliwn tunnell o blastig, ac mae'n mynd i ddyblu erbyn 2034. Wrth i Huw Irranca-Davies adael y Siambr, fe ddywedodd wrthyf, 'Mae gennych y ddadl hon heddiw ac a ydych yn sylweddoli bod gennych ddwy feiro blastig ar eich desg?' Ac nid oes arnaf ofn codi cywilydd ar Huw Irranca-Davies heddiw drwy ddweud nad yw yma ar gyfer y ddadl, ond fe achosodd embaras i mi drwy fy atgoffa o hynny, ac mae gennyf lwyth o feiros plastig yn fy mhoced yn ogystal.

Rydym yn gaeth i blastig. Bob dydd, mae tua 8 miliwn o ddarnau o lygredd plastig yn canfod eu ffordd i mewn i'n cefnforoedd a gallai fod tua 5.3 triliwn o ddarnau macro a microblastig yn arnofio yn y cefnfor agored gan bwyso hyd at 269,000 tunnell. Mae'r rhain yn ystadegau brawychus, a lleddir 100,000 o famaliaid morol a chrwbanod ac 1 filiwn o adar y môr gan lygredd plastig morol bob blwyddyn. Mae'n broblem amgylcheddol a achosir gennym ni heddiw a'n dibyniaeth ar blastig. Ac rydym yn ei daflu i ffwrdd. Mae'r rhan fwyaf o deuluoedd yn taflu oddeutu 40 kg o blastig y flwyddyn, plastig y gellid ei ailgylchu fel arall. Mae ailgylchu un botel blastig yn arbed digon o ynni i bweru bwlb golau 60 W am chwe awr. Caiff 75 y cant o wastraff plastig wedi ei ddefnyddio ei gludo i safleoedd tirlenwi.

Yn gymharol ddiweddar y cynyddodd ein hymwybyddiaeth o'r broblem hon, rwy'n teimlo. Roeddwn yn ymwybodol ohono, ond ni ddeuthum yn ymwybodol o ddifrifoldeb y mater a pheryglon hyn nes i mi ymchwilio i'r mater ar gyfer y ddadl hon. Ond canmolwyd rhaglen ddogfen Blue Planet II Syr David Attenborough ar ddiwedd 2017 am roi mwy o ddealltwriaeth i ni ynglŷn â hyn, ac annog Llywodraethau i weithredu, gobeithio, yn ychwanegol at y dyletswyddau amgylcheddol eraill sydd ganddynt, ond i weithredu hefyd mewn perthynas â gwastraff plastig yn arbennig. O ganlyniad, fis Chwefror diwethaf nododd Llywodraeth yr Alban gynlluniau i wahardd gwellt plastig erbyn diwedd y flwyddyn. Fis Ebrill diwethaf cyhoeddodd Llywodraeth y DU ei bod yn ystyried gwaharddiad ar gynhyrchion plastig untro fel ffyn troi, gwellt a ffyn cotwm. Meddyliwch am y plastig rydych yn ei ddefnyddio. Meddyliwch am y plastig rydych yn ei ddefnyddio bob dydd.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi cynlluniau—ac rwy'n siŵr y bydd y Dirprwy Weinidog yn crybwyll hyn—i weithio gyda rhannau eraill o'r DU ar gynllun dychwelyd blaendal ac arian i helpu awdurdodau lleol gydag ailgylchu plastig a phethau eraill y byddaf yn eu crybwyll yn y man ac yn gofyn i Lywodraeth Cymru eu hystyried. Rwyf wedi cyfarfod ag ymgyrchwyr amgylcheddol ac maent wedi bod yn dadlau ers amser maith ynglŷn â gwastraff plastig ac wedi galw am weithredu, ond mae'n dal yn broblem enfawr ac mae gennym lawer o ffordd i fynd. Fis Gorffennaf diwethaf, pasiodd Llywodraeth Cymru ddeddf newydd yn gwahardd siopau yng Nghymru rhag gwerthu cynhyrchion ymolchi sy'n cynnwys microbelenni plastig, er enghraifft, ond mae angen llunio'r gweithredoedd tameidiog hyn yn strategaeth ehangach.

Rwyf am siarad am Gaerffili a'r hyn sy'n digwydd i greu Caerffili ddi-blastig. Bythefnos yn ôl mynychodd 30 o bobl—a dyma un o'r rhesymau pam y dewisais y pwnc hwn ar gyfer y ddadl—gyfarfod o grŵp o'r enw Caerffili Ddi-blastig, sy'n dangos brwdfrydedd cynyddol i fynd i'r afael â gwastraff plastig a gwneud ein cymunedau lleol yn ddi-blastig. Mae trigolion lleol, ysgolion a pherchnogion busnesau'n gweithio gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, Cyfeillion y Ddaear Caerffili a grŵp o'r enw Syrffwyr yn erbyn Carthffosiaeth i gael statws di-blastig i Gaerffili, ac fel rhan o fy ymweliad, fy ymweliad ar ddydd Sadwrn y busnesau bach—un o fy ymweliadau cyntaf pan gefais fy ethol oedd â busnes o'r enw Plant2Plate, ac maent yn gwerthu bwyd iach, wedi'i becynnu'n gynaliadwy, ac maent wedi rhoi camau mawr ar waith i fod yn fusnes di-blastig yn nhref Caerffili. Hefyd, mae The Vegan Box a The Old Library wedi gwneud yr un ymdrechion yng Nghaerffili, yn ogystal â Transcend Packaging yr ymwelais â hwy ym Mharc Busnes Dyffryn. Fis Mehefin diwethaf, daeth Transcend Packaging yn un o ddau gwmni yn unig yn y DU gyfan i ennill contract i ddarparu gwellt papur i holl fwytai McDonald's yn y DU ac Iwerddon. A gwelais y ffatri lle maent yn ei wneud—mae o fewn pellter cerdded i fy nhŷ. Ledled y DU, byddwn yn gweld y gwellt papur hyn yn mynd i McDonald's.

Wrth baratoi ar gyfer y ddadl hon—roedd ar yr agenda—cefais e-bost dig iawn gan arweinydd Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Dywedai hyn, 'Hefin, rwy'n gobeithio eich bod yn mynd i sôn am yr hyn y mae cyngor Caerffili yn ei wneud. Dylech bob amser gysylltu â mi i weld beth rydym yn ei wneud oherwydd rydym yn gwneud pethau gwych yng Nghaerffili.' Ac yn sicr ddigon, fe wnes i hynny, fe welais beth sy'n digwydd. A'r hyn y mae cyngor Caerffili wedi'i wneud yw sefydlu grŵp prosiect her plastigion, sy'n cynnwys nifer o'i swyddogion ei hun, ynghyd â chynrychiolaeth o Lywodraeth Cymru, WRAP Cymru ac Eunomia Research. Maent yn ystyried problem plastigion problematig, yn enwedig yng nghyd-destun rheoli gwastraff ac atal gwastraff. Edrychaf ymlaen at glywed mwy am adroddiad y grŵp hwnnw gan gyngor Caerffili y tro nesaf y byddaf yn cyfarfod â'r arweinydd, y Cynghorydd Dave Poole.

Hefyd, mae cyngor Caerffili wedi cyflwyno cynlluniau glanhau cyrsiau dŵr yn amgylcheddol, gwasanaeth glanhau statudol sy'n clirio dros 1,000 tunnell o blastig y flwyddyn, a gwasanaeth ailgylchu wythnosol sy'n casglu 20,000 tunnell ar gyfer ei ailbrosesu—ymhlith pethau eraill. Mae cyngor Caerffili yn gweithredu. A dylwn grybwyll Anna McMorrin AS hefyd, a gyflwynodd Fil yn y Senedd i'w gwneud yn ofynnol i gynhyrchwyr deunydd pacio cynhyrchion i gymryd cyfrifoldeb dros gasglu, cludo, ailgylchu, gwaredu ac adfer cynhyrchion plastig. Ac roedd gan Jenny Rathbone gynnig deddfwriaethol ar hyd y llinellau hynny ychydig wythnosau yn ôl, cynnig y cyfrannais innau ato, a dyna a fu'n ysbrydoliaeth i lawer o'r hyn rwy'n ei ddweud heddiw.

Anghofiais sôn am fagiau plastig. Roedd Llywodraeth Cymru yn arloeswyr gyda bagiau plastig, ond a wyddech mai gan Kenya y mae rhai o'r deddfau gwrth-blastig mwyaf llym yn y byd? Yn Kenya, gallech wynebu pedair blynedd o garchar am gynhyrchu, gwerthu neu ddefnyddio bag plastig. Nid wyf yn awgrymu ein bod yn mynd mor bell â hynny—nid wyf yn awgrymu ein bod yn mynd mor bell â hynny, ond mae gwledydd o ddifrif ynglŷn â hyn. Fe wnaethom arwain yma yng Nghymru a dylem fod yn falch o hynny.

Gwlad arall y gallai Cymru ddysgu ganddi ac y gallem ddilyn ei hesiampl yw Costa Rica. Yn 2015 aeth fideo o fiolegydd morol yn tynnu plastig o drwyn crwban môr yn firol—yng Nghosta Rica. Ysgogodd hyn bobl i weithredu. Ers hynny, gwnaeth Costa Rica enw iddi ei hun am fod yn ecogyfeillgar a llwyddodd i bweru ei hun drwy ynni adnewyddadwy 100 y cant am ddwy ran o dair o'r flwyddyn yn 2016. Nod nesaf Costa Rica yn awr yw dod yn wlad gyntaf i wahardd pob defnydd o blastig untro erbyn 2021, gan gynnwys cyllyll a ffyrc, poteli a bagiau. I gyrraedd y targed uchelgeisiol hwn, mae'r Llywodraeth yn cynnig cymhellion i fusnesau yn ogystal ag ymchwilio opsiynau amgen yn lle plastig untro. Nawr, nid yw Costa Rica yn wlad fawr ond mae'n fwy na Chymru, a dylem fod yn edrych arnynt i ysbrydoli'r uchelgais sydd gennym i fynd i'r afael â phlastigion.

Serch hynny, rhaid inni ganolbwyntio ar yr hyn y gallwn ei wneud yn nes at adref. Fel y nodais, mae Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol yn gwneud llawer o waith da. Yr wythnos diwethaf, cynhaliodd y Gymdeithas Cadwraeth Forol ddigwyddiad yn Nhŷ Hywel a fynychwyd gan lawer o'r Aelodau. Unwaith eto, rhaid i mi ddweud fy mod wedi gweld eich fideo, Jenny Rathbone—ailgylchu poteli plastig a chaniau a chael derbynneb amdanynt. Y system dychwelyd blaendal—poteli diodydd a chaniau a'u topiau yw tua 10 y cant o sbwriel a gall cynllun dychwelyd blaendal ein galluogi, neu ein hannog i ailgylchu, a chawn dderbynneb a gostyngiadau ar nwyddau siop o bosibl. Mae hynny'n creu arfer—yr arfer o ailgylchu plastig.

Byddai cyflwyno system cyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr go iawn i sicrhau bod cynhyrchwyr yn llwyr gyfrifol am adfer, ailgylchu a gwaredu eu cynhyrchion, gan gynnwys unrhyw gostau yr eir iddynt am atal a chlirio sbwriel, i'w groesawu. Ar hyn o bryd, mae system y DU yn golygu mai tua 10 y cant yn unig o'r costau hyn a delir gan y cynhyrchwyr, tra bo'r gweddill yn gost i'r trethdalwr.

Yn olaf, yr un rydym wedi sôn fwyaf amdano: ardoll ar gwpanau diodydd untro. Byddai ardoll o'r fath yn annog gostyngiad yn eu defnydd, yn unol ag egwyddorion hierarchaeth gwastraff, gan arwain yn ei dro at lai o sbwriel, ac mae hynny'n rhywbeth y buaswn yn ei gefnogi.

Rydym wedi arwain mewn cynifer o feysydd—hylendid bwyd, rheoli gwastraff bwyd ac mae gennym gynlluniau uchelgeisiol i ddod yn genedl ail-lenwi gyntaf y byd. Pa ffordd well o gadarnhau'r cynnydd hwn a'n henw da na mynd i'r afael â gwastraff plastig? Rwy'n annog y Gweinidog yn ei hymateb i ystyried rhai o'r pethau rwyf wedi sôn amdanynt heddiw, ac edrychaf ymlaen at glywed yr hyn sydd gan Aelodau eraill i'w ddweud am y cynnydd y gallwn ei wneud.

Diolch, Hefin, am gyflwyno'r ddadl eithriadol o bwysig hon. Credaf fod yr holl blastig rydym wedi siarad amdano'n cyrraedd un man yn y pen draw, sef y môr. Felly, mae gennym Fil pysgodfeydd morol Cymru yn mynd drwodd ar hyn o bryd, ac rwy'n credu bod angen inni achub ar y cyfle i fynnu na ddylai unrhyw offer pysgota morol gael ei wneud o blastig o hyn ymlaen. Dyma ein cyfle. Mae ewyllys y cyhoedd y tu ôl i hyn, ac mae gwir raid inni wneud rhywbeth i ddechrau mynd i'r afael â'r hyn sy'n drychineb llwyr ar hyn o bryd, ac mae'n mynd i waethygu.

A gaf fi ddiolch i Hefin am gyflwyno'r pwnc hwn i'r Cynulliad heddiw ac rwy'n dymuno'n dda iawn i'r ymgyrch yng Nghaerffili? Yr wythnos diwethaf, bûm yn hyrwyddo peiriant y cynllun dychwelyd blaendal, a oedd yn cael ei arddangos. Rwy'n credu bod llawer o'r Aelodau wedi rhoi cynnig arno. Ac mae'n hawdd iawn i'w ddefnyddio—gallaf weld pawb ohonom yn dod i arfer ei ddefnyddio, a bydd llawer o blant bach eisiau rhoi'r poteli yn y peiriant a chael y tocyn allan wedyn gyda chredyd. Nid yw'n drafferthus.

Fel y dywedodd Joyce, mae plastig yn gwneud llanastr yn ein hamgylchedd morol, ac mae gwir angen inni wneud rhywbeth i atal hyn. Gobeithio y gallwn ddilyn yr arferion da yn yr Alban, lle maent yn symud yr agenda hon yn ei blaen. Rwy'n croesawu'r ymgynghoriad ar y cyd ar gynllun blaendal sydd ar y gweill yn awr gan y DU a Llywodraeth Cymru. Ni all ddigwydd yn ddigon cyflym yn fy marn i.

Ac yn gyflym a gaf fi orffen fy nghyfraniad drwy ganmol y Gymdeithas Cadwraeth Forol, a ddaeth â'r peiriant blaendal i'r Cynulliad yr wythnos diwethaf, am y gwaith rhagorol y maent wedi'i wneud yn y maes hwn?

Yn gyntaf, diolch i fy nghyd-Aelod, Hefin David, am gyflwyno'r ddadl bwysig hon ar lawr y Senedd heddiw. Fel y gwyddom, plastig untro a'r llygredd y mae'n ei achosi yw un o'r heriau amgylcheddol mwyaf difrifol sy'n wynebu'r byd heddiw, a gall fod yn anodd gweld yr effaith y gall unrhyw unigolyn ei chael go iawn, ond rhaid dechrau gweithredu, fel y dywedwyd eisoes , ar lefel leol. Rwy'n falch hefyd o groesawu'r gwaith a wneir ar draws bwrdeistref Caerffili, fel cyn-gynghorydd yng Nghaerffili, ar leihau gwastraff plastig, gyda'r cyngor yn arwain drwy esiampl. Ond ni ddaw newid dros nos, a bydd y grŵp prosiect arloesi a grybwyllwyd ac a sefydlwyd o fewn y cyngor yn helpu i leihau'r plastig a ddefnyddir ar draws yr awdurdod. Wrth ddilyn dull o weithredu'n seiliedig ar dystiolaeth, bydd y cyngor yn gallu gosod esiampl i breswylwyr ledled Caerffili, ac amlinellu'r camau y gall pawb ohonom eu cymryd i leihau ein gwastraff plastig.

Ond dangosir lle plastig a phwysigrwydd canfyddedig plastig i ni i gyd drwy'r ffaith bod gan bron bawb ohonom feiros plastig gyda ni heddiw—mae'n siŵr fod gennyf dair—ac fe'i dangosir gan y ffaith bod 60 y cant o'r ailgylchu ymyl y ffordd a godir gan gyngor Caerffili yn blastig. Er ei fod yn newyddion da fod y plastig hwn yn cael ei ailgylchu wrth gwrs, y ffordd orau o leihau ein gwastraff yw peidio â'i brynu neu ei ddefnyddio yn y lle cyntaf.

Felly, hoffwn ymuno â Hefin i longyfarch gwaith siop ddiwastraff gyntaf y fwrdeistref, Plant 2 Plate, ac rwy'n sylweddoli, o eiriau'r perchennog ei hun, ei bod hi hefyd yn bwysig inni gael ymagwedd Cymru gyfan tuag at gasglu deunydd pacio llysiau, er enghraifft, ac er nad yw'n blastig, mae'n edrych fel pe bai'n blastig ac nid yw'n cael ei ailgylchu ar hyn o bryd.  

Rydych yn mynd ag amser eich cyd-Aelod. Rydych wedi cael dwy funud a hanner bron, felly—

Fe ddof i ben. Felly, wrth inni symud ymlaen—

Wel, rhaid imi alw ar y Gweinidog pan fydd y cloc yn cyrraedd 15 munud, felly nid ydych yn rhoi cyfle i Jenny Rathbone.

Felly, rwy'n croesawu'r ymagwedd sydd gennym yn fawr iawn. Diolch.

Rwy'n falch eich bod wedi cyfeirio at Steve Ormerod, oherwydd os ydym yn bwyta pysgod, rydym yn bwyta plastig. Mae angen inni drethu unrhyw weithgynhyrchwyr sy'n cynhyrchu plastigion nad ydynt yn ailgylchadwy yn drwm ac rwy'n cytuno bod brwdfrydedd cynyddol tuag at wneud rhywbeth yn ei gylch. Mae Ripple ar Heol Albany yn llwyddiant gwych. Mae newydd agor—gallwch fynd â'ch holl boteli yno a'u llenwi â'ch nwyddau cartref.

Diolch yn fawr iawn, a diolch ichi am hynny. Galwaf yn awr ar y Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol i ymateb i'r ddadl—Hannah Blythyn.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i fy nghyd-Aelod, Hefin David, am gyflwyno'r ddadl fer hon ar bwnc sy'n ennyn llawer o sylw yn awr, fel y dywedasom, yn ymwybyddiaeth y cyhoedd a'r ymwybyddiaeth wleidyddol, ond hefyd o ran problem llygredd plastig. Fel y mae pawb ohonom wedi'i ddweud yn y Siambr, mae plastig ym mhob man a byddwn yn ei ddefnyddio bob dydd, ac mewn rhai ffyrdd mae iddo ei ddiben a'i le, ond credaf mai'r hyn rydym yn dod yn fwyfwy ymwybodol ohono yw'r broblem a achosir gan blastig untro gwastrafflyd, sy'n aml yn ddiangen.

Nododd Hefin nifer o ystadegau a ffeithiau brawychus, ac nid wyf am geisio eu hailadrodd i gyd yn awr, ond un peth a lynodd yn fy meddwl yw hyn: os na weithredwn yn awr i fynd i'r afael â llygredd plastig, erbyn 2050 bydd mwy o blastig nag o bysgod yn ein moroedd. Felly, rydym yn gweld cymunedau ledled y wlad yn cymryd camau i fynd i'r afael â phlastig untro a hoffwn fanteisio ar y cyfle heddiw i roi'r sylw y maent yn ei haeddu i'r cynnydd yn nifer yr ymgyrchoedd cymunedol, ac mae'n wych gweld Caerffili yn ymuno â'r rhwydwaith hwn tuag at newid yn ein gwlad.

Ac mae'n iawn—mae rôl i bob un ohonom ei chwarae, fel dinasyddion, defnyddwyr, cynhyrchwyr, manwerthwyr, busnesau, gwneuthurwyr polisi, ac wrth gwrs, fel gwleidyddion. Ac mae gan ein partneriaid yn yr awdurdodau lleol ran allweddol i'w chwarae, yn gweithio gyda'i gilydd i leihau'r defnydd o blastig mewn sefydliadau a gefnogir gan y cyhoedd, yn enwedig ysgolion, ac o ran casglu a phrosesu gwastraff a deunydd ailgylchu. Gwyddom mai Cymru yw'r unig wlad yn y DU lle y ceir targedau ailgylchu statudol. Mae pob un o'n hawdurdodau lleol yn casglu plastig ar gyfer ei ailgylchu, a dengys arolwg RECOUP ar gyfer y DU yn 2017 fod Cymru'n casglu 74 y cant o'r poteli plastig ar gyfer eu hailgylchu, a 51 y cant o'r potiau, y tybiau a'r deunydd pacio plastig yr amcangyfrifir eu bod yn cael eu gwerthu yma yng Nghymru. Gwyddom fod awdurdodau lleol yn allweddol i'n dyheadau i leihau ac yn wir, i sicrhau bod gwastraff plastig yn cael ei ailgylchu. A diddorol oedd clywed am y prosiect y sonioch chi amdano yng Nghaerffili, am y rhanddeiliaid gwahanol yn dod at ei gilydd, a hefyd byddai'n dda gennyf glywed am gynnydd hynny a beth y gellid ei rannu â mannau eraill ar draws y wlad.

Hefyd, mae awdurdodau lleol yn cael cyfle i fanteisio i'r eithaf ar y dylanwad sylweddol y gallant ei gael drwy gaffael, ac rydym yn gweithio gyda rhai awdurdodau lleol ar nifer o brosiectau peilot yng Nghymru i ddangos sut y gall caffael gyflawni atebion mwy cynaliadwy. Mae nifer o'r rhain yn canolbwyntio ar ddefnydd mwy priodol o blastig, gydag un yn anelu at leihau plastig yn y gadwyn cyflenwi bwyd, a dau arall yn treialu newid o blastig i boteli llaeth gwydr mewn ysgolion. Ac rwy'n falch fod Rhaglen Weithredu'r Cynllun Gwastraff ac Adnoddau, WRAP, yn gweithio gyda ni ar y cynlluniau peilot hyn, yn asesu goblygiadau gwahanol ddeunyddiau o ran cost, defnyddwyr a chyflenwyr. Rhennir canlyniadau'r cynlluniau peilot hyn gydag awdurdodau lleol eraill i annog newid ymddygiad tebyg. A gwn ei fod yn rhywbeth sydd ar feddyliau llawer o bobl ifanc yn yr ysgolion hynny, gan fy mod wedi cael nifer o lythyrau, ac yn fy mhortffolio blaenorol hefyd, gan blant yn awyddus i weld newid o boteli llaeth plastig yn eu hysgolion er mwyn lleihau eu defnydd o blastig untro.

A gwyddom ein bod ni fel deiliaid tai yng Nghymru wedi bod yn gwahanu ein gwastraff a'n hailgylchu ar gyfer ei gasglu ers blynyddoedd, a bydd y Llywodraeth hon yn ymgynghori ymhellach fel ei bod yn ofynnol i fusnesau a sefydliadau wneud yr un peth o dan ddarpariaethau Rhan 4 o Ddeddf yr amgylchedd.

Rydym hefyd yn gweithio'n agos gyda diwydiant a phartneriaid awdurdod lleol ar gynyddu capasiti trin ar gyfer y plastig a gesglir yma yng Nghymru. Ond fel y clywsom yma heddiw, mae'r farn gyffredin yn symud tuag at ei gwneud hi'n ofynnol i gynhyrchwyr ysgwyddo mwy o gyfrifoldeb am reolaeth diwedd bywyd y plastig y maent yn ei roi ar y farchnad yn y lle cyntaf, a bydd newidiadau i reoliadau'n helpu i fynd i'r afael â hynny. Fe sonioch am gyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr ac ar hyn o bryd, mae cynhyrchwyr [Anghlywadwy.] 10 y cant o hynny. Yn unol ag egwyddor 'y llygrwr sy'n talu', bydd Llywodraeth Cymru yn ymgynghori cyn bo hir, ochr yn ochr â Llywodraeth y DU a Llywodraeth yr Alban, ar gynigion i ddiwygio'r gyfundrefn cyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr ar gyfer deunydd pacio ar sail y DU gyfan.

Fel roeddwn yn disgwyl, sgoriodd cynlluniau dychwelyd blaendal yn uchel ar yr agenda, ac euthum i weld yr arddangosiad yma yn y Senedd a rhoi cynnig arno fy hun. Mae'n rhywbeth a fydd yn apelio at blant, a phan gaf sgyrsiau â chymheiriaid mewn gwledydd eraill sydd wedi cael y rhain eisoes, yn aml rydym yn clywed straeon am bobl ifanc llawn menter, ar ôl digwyddiad neu ŵyl, yn mynd rownd i gasglu'r cynwysyddion sy'n gymwys ar gyfer y cynllun dychwelyd blaendal a mynd â hwy i'r pwynt casglu lleol. Felly, wrth inni ymgynghori ar y cyd â Llywodraeth y DU ar ddatblygu cynllun cyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr, byddwn hefyd yn ymgynghori ar y cyd ar gynllun dychwelyd blaendal, a bwriadaf i hynny ddigwydd yn fuan iawn. Fel rhan o'r ymgynghoriad hwn ac unrhyw gynllun, credaf ei bod hi'n bwysig inni ystyried mewn modd cyfannol beth fydd yr effaith ar ddiwydiant, ar ddefnyddwyr ac ar wasanaethau casglu ein hawdurdodau lleol a thargedau ailgylchu statudol yma yng Nghymru.

Rydym yn gwybod—a gwn fy mod yn ailadrodd hyn o hyd—ein bod yn arwain y ffordd yn y DU ar ailgylchu, felly rydym yn dod at hyn o fan cychwyn gwahanol i'n cymheiriaid yn yr Alban a Lloegr, ond nid ydym yn hunanfodlon. Rydym am fod yn gyntaf yn y byd ar ailgylchu drwy ategu'r gwaith sydd eisoes yn cael ei wneud yma ac adeiladu ar hynny gyda system sy'n gweithio i bawb ohonom yng Nghymru.

Ar hyn o bryd, rydym hefyd yn anelu at fod yn genedl ail-lenwi. Roeddwn yn falch, yn fy mhortffolio blaenorol, o gyhoeddi ein huchelgais i wneud hyn ac i weld llawer o gymunedau ledled y wlad yn gwneud hyn yn awr. Nodaf hefyd fod awdurdod lleol yr Aelod, Caerffili, yn y broses o sefydlu cynllun ail-lenwi ar draws y sir ac yn mynd ati'n rhagweithiol i annog busnesau yn yr ardal i fod yn fannau ail-lenwi. Mae'n ffordd hynod o syml ond effeithiol iawn nid yn unig o helpu pobl o ran iechyd a lles ac ailhydradu ond hefyd i leihau'r defnydd o boteli plastig untro yn y broses.

Rydym wedi sôn am drethiant yma heddiw. Rydym yn gwybod bod Llywodraeth y DU yng nghyllideb 2018 wedi cyhoeddi mesurau mewn perthynas â threth ar blastig. Mae Trysorlys Cymru bellach yn gweithio gyda Thrysorlys EM ar y posibilrwydd o [Anghlywadwy.] dreth ar waredu plastig untro drwy drethiant, ac rydym yn monitro datblygiad cynigion yn y maes hwn yn fanwl i wneud yn siŵr fod rhanddeiliaid yn cael cyfle i helpu i lywio syniadau a bod unrhyw fesurau'n addas at y diben ac yn cyd-fynd â'n huchelgeisiau gyda'n ffordd Gymreig o fynd i'r afael â gwastraff.

Ar dreth ar gynwysyddion diod untro, a elwir yn aml yn y wasg ac ar lafar yn 'latte levy', rydym wedi dweud o'r blaen fod cyflwyno ardoll dreth Gymreig annibynnol neu dâl ar gynwysyddion diodydd untro yn parhau i fod yn opsiwn ar gyfer Cymru, ac mae'n rhywbeth rwy'n awyddus i'w archwilio ymhellach. Ochr yn ochr â hyn, rydym hefyd yn croesawu nodau cyfarwyddeb yr UE ar blastig untro ac yn cytuno â'r mesurau a gyflwynwyd at ei gilydd. Mae fy swyddogion ar hyn o bryd yn ystyried y testun drafft terfynol ac yn parhau i weithio gyda Llywodraeth y DU a'r gweinyddiaethau datganoledig i bennu'r ffordd orau o weithredu'r darpariaethau amrywiol sydd wedi'u cynnwys.

Ddirprwy Lywydd, rwy'n ymwybodol o'r cyfyngiadau ar amser heddiw. Rydym wedi siarad am yr hierarchaeth wastraff a'r angen i leihau ac ailddefnyddio yn ogystal ag ailgylchu, ac mae nifer fawr o brosiectau ailddefnyddio'n digwydd ar draws y wlad yn awr, a bu'n bleser ymweld â nifer ohonynt. Ond un mater pwysig rwyf am ei grybwyll yw datblygu map ar gyfer gwella cylcholdeb plastig yng Nghymru. Prif ffocws hwn yw cynyddu cynnwys wedi'i ailgylchu mewn cynhyrchion plastig a chydrannau deunydd pacio a gynhyrchir yma yng Nghymru ond gan leihau ein dibyniaeth ar farchnadoedd tramor hefyd i ailgylchu'r plastig a gesglir yma.

Rwy'n meddwl ei bod hi'n hanfodol fod Cymru'n datblygu economi gylchol o ran y plastig rydym yn ei ddefnyddio, yn ei waredu ac yn ei ailbrosesu, ac rydym yn cefnogi hyn drwy ein cronfa fuddsoddi yn yr economi gylchol gwerth £6.5 miliwn. Rydym eisiau cefnogi ac annog arloesedd a thechnolegau newydd er mwyn inni allu gweld amrywiaeth ehangach o blastigion yn cael eu casglu a'u hailgylchu a chynyddu'r defnydd o blastigion wedi'u hailgylchu yn y sector gweithgynhyrchu. Bydd hyn nid yn unig yn effeithlon o ran lleihau gwastraff plastig ond gall hefyd greu mwy o swyddi a helpu i dyfu ein heconomi. Felly, pan gawn bethau'n iawn ar yr amgylchedd, gallwn weld ei fod yn gallu sicrhau manteision economaidd ehangach. Ac rydym yn gweld mwy a mwy o sefydliadau megis siopau diwastraff a phoblogrwydd hynny'n tyfu ar draws y wlad, ac mae hynny i'w groesawu. Credaf ein bod wedi dweud yma o'r blaen ein bod bron â chau'r cylch. Rydym wedi ymhyfrydu yng nghyfleustra'r diwylliant gwastraffus yn y gorffennol, ac yn awr ceir sylweddoliad cynyddol ynglŷn â'r effaith a gaiff hynny heddiw ac yn y dyfodol, felly mae mwy o bobl yn ailfeddwl am ein hymddygiad ein hunain a sut i leihau ein defnydd ein hunain o blastig untro hefyd. Soniodd yr Aelod am rai yn ei etholaeth ei hun, gan gynnwys Transcend Packaging, sy'n gwmni Cymreig a gefnogir gan Lywodraeth Cymru, ac sy'n cyflenwi gwellt papur i McDonald's ledled y wlad. Deallaf eu bod yn ei gyflwyno'n raddol ar hyn o bryd, o ran McDonald's eu hun, ac rwy'n edrych ymlaen at ymweld â McDonald's yng ngogledd Cymru, lle cefais fy swydd gyntaf erioed, i weld y gwellt papur yn cael eu defnyddio yno.

Rydych chi'n iawn ein bod wedi arwain y ffordd gyda'r ardoll ar fagiau plastig, ac nid wyf yn hollol siŵr ond credaf eich bod yn iawn nad ydym am fynd mor bell â Kenya, ond mewn gwirionedd mae'n dangos sut y mae gwledydd eraill yn—. Mae hyn ar yr agenda i bob un ohonom, a'r pwynt gwirioneddol ddilys a wnewch yw peidio â gweithredu'n dameidiog, ond y gallwn feddwl am hyn mewn ffordd gyfannol a dod â'r holl bethau rydym wedi sôn amdanynt heddiw at ei gilydd, ac edrych ar effaith yr hyn a wnawn a gwneud yn siŵr ei fod yn gweithio i ni yng Nghymru. Mae cyfrifoldeb ar bob un ohonom i weithredu, a chredaf y gallwn weld heddiw ein bod yn gwneud hynny. Mae'r ymwybyddiaeth yn tyfu, ac mae ein cymunedau'n arwain y ffordd. Mae ein gwlad wedi arwain y ffordd cyn hyn, ac yn bersonol, rwy'n teimlo'n angerddol ynglŷn â hyn, ac mae'r Llywodraeth yn rhoi blaenoriaeth wleidyddol i barhau i arwain y ffordd er budd ein hamgylchedd, yr economi a chenedlaethau'r dyfodol.

Diolch yn fawr iawn. Daw hynny â thrafodion heddiw i ben. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:15.