Mae'n dda gallu siarad yn y ddadl hon heddiw fel Cadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, Lywydd, oherwydd, fel y crybwyllwyd eisoes, dyma'r ail ddadl mewn amser byr sy'n ymwneud â gwaith y mae'r pwyllgor a gadeirir gennyf yn ei wneud ar hyn o bryd ynglŷn ag a ddylai carcharorion yng Nghymru gael hawl i bleidleisio yn etholiadau'r Cynulliad ac etholiadau lleol. Fel rhan o'r gwaith hwnnw, rydym yn ymdrin â'r materion sy'n codi yn eu cyfanrwydd, i weld a ddylid codi'r cyfyngiadau'n gyfan gwbl ar hawl carcharorion i bleidleisio, neu a ddylid gwahaniaethu rhwng carcharorion a fyddai'n cael yr hawl honno a'r rhai na fyddent yn ei chael. Felly, buom yn edrych ar faterion megis y posibilrwydd o ddefnyddio categorïau o garcharor ar sail y ddedfryd a gânt, neu eu dyddiadau rhyddhau, neu'r math o drosedd, i benderfynu a ddylent bleidleisio neu beidio.

Rydym eto i ddod i farn gyfunol. Mae gennym safbwynt y DU, fel y'i hamlinellwyd, a thybiaf fod hwnnw'n ddefnyddiol fel man cychwyn posibl. Rydym wedi cynnal ymweliadau, un â charchar y Parc, ac un yfory i Eastwood Park i edrych ar garcharorion benywaidd a gedwir yn y carchar hwnnw yn swydd Gaerloyw. Yn sicr, roedd yr ymweliad â'r Parc yn addysgiadol iawn o ran gallu clywed gan y carcharorion a staff carchardai, ac roedd cyfarwyddwr y carchar yn dweud yn eithaf diamwys ei bod hi'n credu y dylai pob carcharor gael yr hawl i bleidleisio ar sail hawliau dynol, ac nad oedd rhai o'r ystyriaethau ymarferol mor anodd yn logistaidd nes eu bod yn atal hynny rhag digwydd, ac y byddai'n rhaid gwneud trefniadau angenrheidiol, yn ei barn hi, ac y gellid eu gwneud. Felly, roedd hwnnw'n ymweliad diddorol iawn, ac rwy'n siŵr y bydd yfory'n ddiddorol iawn hefyd.

Credaf hefyd, Lywydd, y bu'n eithaf addysgiadol o ran ein proses ymgynghori, o ran gwrando ar y cyhoedd a sefydliadau sydd â barn ar hyn, oherwydd mewn gwirionedd, mae wedi bod yn eithaf cytbwys, o ran y rhai sydd dros ac yn erbyn rhoi hawl i bleidleisio i garcharorion, ac a ddylid gwahaniaethu ac ar ba sail y dylid gwahaniaethu. Ac yn sicr nid yw'n ategu'r farn fod pobl yn unfrydol bron na ddylai carcharorion gael hawl i bleidleisio o gwbl. Mae wedi bod yn llawer mwy amrywiol na hynny.

Felly, rydym ynghanol y broses o gymryd tystiolaeth lafar ac ynghanol ymchwiliad y pwyllgor. Byddwn yn cymryd rhagor o dystiolaeth lafar gan amryw o sefydliadau, a gan y Gweinidog maes o law wrth gwrs. Ein nod yw cyhoeddi ein hadroddiad ar ôl toriad y Pasg. Felly, rwy'n gobeithio'n fawr, yn y dadleuon a'r trafodaethau rydym yn eu cael—y ddadl flaenorol a'r ddadl hon, Lywydd—fod gwaith y pwyllgor yn cael ei gydnabod yn briodol a'i barchu yn wir, oherwydd rydym yn mynd drwy broses bwysig iawn yn fy marn i. Ac rwy'n credu y bydd yn rhoi corff o dystiolaeth ar y bwrdd y gobeithiaf y bydd pob Aelod yn edrych arno'n ofalus iawn maes o law cyn ffurfio eu barn eu hunain ar y materion hyn yn llawn.