3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am foddhad y cyhoedd o ran gwasanaethau awdurdodau lleol yng Nghymru? OAQ53440

Mae llywodraeth leol yn darparu gwasanaethau hanfodol sy'n cefnogi pobl a chymunedau. Mae cael adborth yn rhan bwysig o hyn, ac roedd 77 y cant o'r ymatebwyr i'r arolwg cenedlaethol diweddaraf yng Nghymru yn fodlon â'u gallu i gael mynediad at y gwasanaethau a'r cyfleusterau y maent eu hangen.

Diolch am eich ateb, Ddirprwy Weinidog. Byddwch wedi darllen, gyda pheth pryder, heb os, yr adroddiadau yr wythnos diwethaf fod awdurdodau lleol yng Nghymru wedi derbyn 87,000 o gwynion mewn perthynas â cholli casgliadau sbwriel. Yn fy etholaeth fy hun, wrth gwrs, mae gennym drefn lle gall colli casgliad sbwriel olygu y gall pobl fynd hyd at wyth wythnos heb i'w gwastraff gael ei gasglu, sy'n amlwg yn annerbyniol. Ac yn wir, yng Nghonwy, roedd oddeutu 10 y cant o'r 87,000 o gwynion yn ymwneud â'r un awdurdod lleol penodol hwnnw.

Nawr, mae'n rhaid i awdurdodau lleol yng Nghymru lynu at reolau Llywodraeth Cymru. Yr hyn y mae llawer o bobl yn fy etholaeth yn gofyn amdano yw mwy o ystyriaeth o'r fformiwla ariannu llywodraeth leol er mwyn sicrhau setliad teg ar gyfer awdurdod lleol Conwy, ond maent hefyd yn gofyn i Lywodraeth Cymru ddiogelu cymunedau lleol drwy fynnu bod cynghorau lleol yn casglu gwastraff ar sail fwy rheolaidd. Felly, buaswn yn ddiolchgar pe gallech ddweud wrthyf beth rydych yn ei wneud i edrych ar y fformiwla ariannu i sicrhau ei fod yn deg â gogledd Cymru, a Chonwy yn arbennig, a pha waith rydych yn ei wneud gyda'ch swyddogion i edrych ar amseroldeb ac amlder y casgliadau gwastraff er mwyn amddiffyn y cyhoedd rhag y niwed posibl a all ddeillio o hynny i'r amgylchedd ac i iechyd y cyhoedd?

Mae'r Aelod yn codi—a gwn fod hwn yn bwynt y mae'r Aelod wedi'i godi o'r blaen o ran amlder casgliadau gwastraff, a chasgliadau gwastraff gweddilliol yn benodol. Rwy'n gwrthod y demtasiwn i wneud jôc am siarad sbwriel. [Torri ar draws.] Mae'n werth nodi bod yr adroddiadau y cyfeiriwch atynt, mewn gwirionedd, yn un o'r 10 cwyn uchaf ar gyfer yr holl gynghorau yn Lloegr, ond serch hynny, pan fydd hyn yn digwydd, gwyddom ei fod yn peri problem i bobl leol—boed hynny oherwydd y baich o orfod cael gwared ar y sbwriel eich hun neu unrhyw gymhlethdodau yn sgil hynny. Ceir llawer o resymau dros golli casgliadau. Nid wyf yn ymwybodol o'r manylion ar gyfer rhai unigol, a allai fod oherwydd bod cerbydau'n torri, y tywydd, biniau yn y lle anghywir, neu eu bod ychydig yn hwyr. O ran sut y gweithiwn gydag awdurdodau lleol i'w cynorthwyo gyda hyn, bydd yr Aelod yn ymwybodol mai mater i awdurdodau lleol yw amlder eu casgliadau gwastraff. Mae Llywodraeth Cymru bob amser wedi dweud yn glir fod angen inni adeiladu ar ein record ailgylchu. Os ydych yn ailgylchu'r holl ddeunyddiau sych y gallwch eu hailgylchu, gallwch wneud hynny, ac os edrychwch yn eich bin mae mwy o bethau y gallwch eu hailgylchu. Mae angen inni symud i'r cyfeiriad hwnnw o ran cynaliadwyedd ein planed. Mae angen inni wneud hynny yn y ffordd gywir yn ogystal â gweithio gyda thrigolion i wneud hynny, ac mae'n cynnwys sicrhau bod gennym gasgliadau eraill ar waith, megis ar gyfer cewynnau a phadiau anymataliaeth—pethau nad ydych am eu gadael mewn bin du am wythnosau lawer.

O ran gweithio gydag awdurdodau lleol yn y dyfodol, yn enwedig ym maes casglu gwastraff ac ailgylchu a chasglu gwastraff, yn ddiweddarach eleni, byddwn yn bwrw ymlaen gyda'n strategaeth 'Tuag at Ddyfodol Diwastraff', gan edrych ar ba fath o ganllawiau statudol a gyhoeddwn i awdurdodau lleol. Ond ar yr un pryd, roeddwn yn gweithio gyda'r partneriaid mewn awdurdodau lleol ac yng Nghymdeithas Llywodraeth Leol Cymru i sicrhau ein bod yn gweithio mewn ffordd sy'n gweithio nid yn unig iddynt hwy, ond sy'n gweithio ar gyfer dinasyddion y cymunedau hynny hefyd.

Mewn ymateb i'ch cwestiwn o ran y fformiwla ariannu, mae fy nghyd-Aelod y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol wedi dweud yn glir, mewn cyfarfodydd gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy ac yn y Siambr hon, fod Llywodraeth Cymru yn sicr yn agored i awgrymiadau amgen gan bobl ynglŷn â sut y dylem fynd i'r afael â hynny, ond mae'n rhaid iddynt fod yn deg, mae'n rhaid iddynt fod yn wrthrychol ac mae'n rhaid iddynt gyd-fynd a bod yn berthnasol i awdurdodau lleol ledled Cymru. Ond mae'n sicr yn rhywbeth y mae'r Gweinidog yn barod i'w ystyried a'i brofi.

Weinidog, un o'r gwasanaethau pwysig a werthfawrogir yn fawr iawn gan ein cymunedau, wrth gwrs, yw gwasanaethau hamdden. Mae rhai cynghorau yn buddsoddi'n helaeth iawn ar hyn o bryd, yn enwedig fy nghyngor i, Rhondda Cynon Taf. Wrth gwrs, mae eraill, oherwydd eu sefyllfa ariannol, yn edrych ar gau gwasanaethau. Wrth gwrs, mae canolfannau hamdden awdurdodau lleol, sydd hefyd yn tueddu i gynnig gwell telerau ac amodau ar gyfer eu staff, o dan anfantais o gymharu ag ymddiriedolaethau canolfannau hamdden sy'n cael eu sefydlu am eu bod wedi'u heithrio rhag gorfod talu ardrethi busnes. Mae'r canolfannau hamdden hynny sy'n ymddiriedolaethau, sy'n aml yn gyn-ganolfannau hamdden cyhoeddus a roddwyd i ymddiriedolaethau, yn elwa ar oddeutu £5.5 miliwn oherwydd yr esemptiad rhag ardrethi busnes. Ond wrth gwrs, mae'n rhaid i ganolfannau hamdden awdurdodau lleol dalu'r ardrethi busnes hynny. Mae Rhondda Cynon Taf, er enghraifft, yn talu £850,000 y flwyddyn yn y cyswllt hwnnw. A ydych yn cytuno â mi, er mwyn cynnal boddhad y cyhoedd mewn gwasanaethau hamdden, i gynnal y gwasanaethau hamdden hynny, fod angen mwy o chwarae teg? Tybed a wnewch chi argymell yn awr y dylid eu trin yr un fath ac y dylid eithrio canolfannau hamdden awdurdodau lleol yn awr rhag gorfod talu ardrethi busnes.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn? Mae'n codi pwynt da iawn ynglŷn â sut y mae hyn yn dal i fod o dan ofal y cyngor yn ei awdurdod ei hun, ond mae llawer o awdurdodau wedi ystyried trosglwyddo asedau fel dewis amgen yn ogystal â chyfleusterau a weithredir gan y gymuned. Fe sonioch chi am y gwahaniaeth statws o ran rhyddhad ardrethi annomestig o ran beth sy'n eiddo i gyngor awdurdod lleol neu i ymddiriedolaeth.

Mae'n rhaid i ganolfannau hamdden dalu ardrethi annomestig, fel y dywedwch. Gan fod hwn yn fater ar gyfer i'r Gweinidog cyllid, sy'n gyfrifol am y math hwn o drethiant, rwy'n fwy na pharod i—. Mae'r Gweinidog yn amlwg yn y Siambr ac wedi clywed y drafodaeth hon, ond rwy'n fwy na pharod, drwy'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol hefyd, i gael y sgwrs honno gyda'r Gweinidog cyllid.