Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:09 pm ar 20 Chwefror 2019.
Diolch. Yn wir, mae yna 18 cwmni o Gymru yng nghadwyn gyflenwi Honda. Ar y cyfan, Honda sydd i gyfrif am lai na 10 y cant o gyfanswm eu busnes, ond Honda sydd i gyfrif am 80 y cant o fusnes tri o'r cwmnïau—ac mae pob un ohonynt yn gwmnïau o Japan. Honda sydd i gyfrif am bron 50 y cant o fusnes un cwmni arall, sydd hefyd yn gwmni o Japan. Wrth gwrs, ni fydd y cyhoeddiad hwn yn dod yn weithredol am dair blynedd, sy'n rhoi rhywfaint o amser i ni weithio gyda'r cwmnïau i ddod o hyd i farchnadoedd amgen. Yn y cyfamser, mae disgwyl i'r cwmnïau fodloni eu gofynion cytundebol i Honda a gweithredu ar gapasiti llawn. Felly, nid ydym yn disgwyl unrhyw ddiswyddiadau ar unwaith, ac mae gennym dair blynedd i asesu'r opsiynau sydd ar gael i ni. Ac mae'n galonogol fod Honda yn gwahodd y cwmnïau i wneud cais am eu model newydd. Mae amrywiaeth o drafodaethau ar y gweill gyda'r cwmnïau a Llywodraeth y DU. Roedd swyddogion yn cymryd rhan mewn trafodaethau gyda'r Adran Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol yn Llundain ddoe. Maent yno eto heddiw yn cymryd rhan mewn uwchgynhadledd—cyfarfod cyntaf y tasglu Honda, wedi'i gadeirio gan Greg Clark—felly rydym yn cael trafodaeth lawn gyda Llywodraeth y DU ac yn ystyried sut y gallwn ymateb i hyn.
Os bydd gweithwyr yn cael eu diswyddo, wrth gwrs, mae gennym raglen ReAct ac rydym bellach, gwaetha'r modd, wedi hen arfer ei defnyddio i greu pecyn o fesurau ar waith, gan gynnwys Gyrfa Cymru a'r Ganolfan Byd Gwaith, a chymorth i helpu cwmnïau i addasu a gweithwyr i ailhyfforddi, ond nid ydym wedi cyrraedd y pwynt hwnnw eto.
O ran y darlun ehangach, mae'r Aelod yn gywir—mae yna nifer o ffactorau ar waith yma wrth gwrs. Mae Brexit yn sicr yn ffactor, oherwydd gallai'r gost o allforio i Ewrop gynyddu'n sylweddol ar ôl diwedd y mis nesaf, ond nid dyna'r unig ffactor. Nid yw'r ffatri hon wedi bod yn gweithredu ar gapasiti llawn ers peth amser. Mae gostyngiad yn y galw byd-eang am geir. Mae yna newid o'r injan safonol i gerbydau trydan. Mae yna bryderon amgylcheddol ac wrth gwrs, ceir y gostyngiad yn y tariff, sydd wedi'i gwneud yn rhatach i gwmnïau o Japan allforio o Japan i weddill y byd. Felly, ceir amryw byd o ymyriadau.
O ran y cwestiwn penodol ar Brexit, cawsom gyfarfod o is-bwyllgor y Cabinet ar barodrwydd ar gyfer Brexit y bore yma, a gallaf ddweud wrth yr Aelodau ei fod yn gyfarfod go ddifrifol. Wrth gwrs, mae trafodaethau ar y gweill mewn perthynas â sut y gallwn helpu pob diwydiant unigol. Byddem yn annog pob cwmni gweithgynhyrchu i fanteisio ar y porth Brexit, ffynhonnell ganolog ar gyfer yr holl gyngor ar gyfer sut i addasu. Rydym yn pryderu, yn sicr ymhlith mentrau bach a chanolig, nad oes digon yn ymgysylltu. Ar ôl cymryd rhan mewn cyfarfod bwrdd crwn gyda grwpiau busnes yr wythnos diwethaf, mae yna deimlad ymhlith busnesau bach, yn arbennig, y bydd Brexit yn cael ei ddatrys mewn rhyw ffordd, y bydd rhywbeth yn digwydd a fydd yn ateb y broblem, ac nad oes angen iddynt boeni gormod yn ei gylch. Mae nifer o sefydliadau yn ymgysylltu ac wedi gwneud defnydd o'n cronfa parodrwydd Brexit, sydd bellach yn wag, ac erbyn hyn rydym wedi rhyddhau adnoddau ychwanegol i wneud yn siŵr fod cymorth pellach ar gael ar gyfer busnesau.